Skip to Main Content

Rechtsgeleerdheid - Onderzoeksvaardigheden - Basis: Wetenschappelijke informatie

In deze training academische vaardigheden leer je je informatiebehoefte bepalen, bronnen te vinden en beoordelen en informatie te verwerken.

Wat is wetenschappelijke informatie?

1 Doel, tijdsduur en voorkennis

Doel
In deze module maak je kennis met wetenschappelijke publicaties en leer je deze te  onderscheiden van praktijkgerichte en populariserende publicaties. Je leert wat de belangrijkste soorten wetenschappelijke publicaties zijn en welke kwaliteitscriteria voor wetenschappelijke publicaties gelden. Ook wordt ingegaan op de manier waarop wetenschappers met elkaar communiceren en het belang van publicaties in deze communicatie. 

Bekijk de video van dr. M. Hannay om een indruk te krijgen van wat Academische Attitude is. Volg daarna deze module.

Tijdsduur
Deze module duurt ca. 25 min.

Voorkennis
Voor deze module is geen specifieke voorkennis vereist

2 Wetenschappelijk, beroepsgericht of populariserend?

Tijdens je studie zul je te maken hebben met verschillende soorten informatiebronnen, waaronder wetenschappelijke publicaties. Naast wetenschappelijke publicaties bestaan er ook populair wetenschappelijke publicaties en praktijkgerichte vakpublicaties in beroepsgebieden zoals landbouw, industriële productie, recht, gezondheidszorg of maatschappelijk werk.

Wetenschappelijke publicaties
Wetenschappelijke publicaties worden geschreven door wetenschappers voor wetenschappers. Het doel van deze publicaties is om resultaten van onderzoek aan elkaar te presenteren, over de betekenis daarvan te discussiëren en hypothesen en theorieën op te stellen. Enkele opvallende kenmerken van wetenschappelijke publicaties zijn, afhankelijk van het vakgebied:
  • systematische opbouw met beschrijving van de gebruikte onderzoeksmethode
  • wetenschappelijk, genuanceerd taalgebruik
  • kwantitatieve gegevens, grafieken en tabellen, originele tekstfragmenten
  • verwijzingen naar gebruikte literatuur
Populair wetenschappelijke publicaties
Populair wetenschappelijke publicaties zijn voor een breed publiek dat niet gespecialiseerd zijn op het betreffende vakgebied. Enkele kenmerken van populariserende publicaties zijn:
  • eenvoudiger taalgebruik
  • meer voorbeelden, minder kwantitatieve of gedetailleerde gegevens
  • weinig of geen literatuurverwijzingen
  • uitgebreidere uitleg over het onderwerp van de publicatie
Vakbladen voor beroep en praktijk
Zoals de naam al aangeeft zijn deze publicaties vooral praktisch van aard en bestemd voor beroepsbeoefenaren in allerlei gebieden. Enkele kenmerken van deze publicaties zijn:
  • variatie in taalgebruik van eenvoudig tot ingewikkeld
  • oriëntatie op de concrete beroepspraktijk; toepasbaarheid staat centraal
  • schaarse literatuurverwijzingen

Overigens is het onderscheid tussen deze soorten publicaties niet altijd scherp te trekken.

3 Wanneer gebruik je populariserende, beroepsgericht of wetenschappelijke publicaties?

Er bestaan dus verschillende soorten publicaties, ieder met eigen kenmerken. Iedere soort publicatie heeft z'n voor- en nadelen.

Als je je wilt oriënteren op een onderwerp, bijvoorbeeld het gebied van de biologische landbouw, is een beroepsgerichte publicatie een goede keuze. Je begint dan met een feitelijk georiënteerde, eenvoudige praktijkbenadering. Zo'n vakpublicatie is minder geschikt als je weinig biologische of landbouwkundige kennis hebt. Dan is een populair wetenschappelijke publicatie geschikter.

Maar als je theoretisch meer te weten wilt komen over een onderwerp of kritisch inzicht wilt krijgen in de laatste ontwikkelingen in een bepaald vakgebied of onderwerp (en de grenzen daarvan), moet je zeker een wetenschappelijke publicatie lezen. Wetenschappelijke publicaties zijn nauwkeurig en handelen vaak over een specifiek onderwerp. Gedurende je opleiding aan de VU zul je steeds frequenter met wetenschappelijke publicaties worden geconfronteerd.

4 Structuur van een wetenschappelijke publicatie

Een wetenschappelijk artikel heeft een gestandaardiseerde structuur die helpt bij het presenteren van het onderzoek op een duidelijke en consistente manier. Hier is een algemene opbouw van een wetenschappelijk artikel:

Titel: De titel moet een beknopte en duidelijke beschrijving geven van de inhoud van het artikel.

Abstract: Het abstract is een samenvatting van het hele artikel. Het benoemt het doel, de methoden, de belangrijkste resultaten en de conclusies van het onderzoek.

Inleiding: In de inleiding wordt het onderwerp van het onderzoek geïntroduceerd. Hier worden de onderzoeksvraag en het doel van het artikel besproken. Het is ook gebruikelijk om de context van het onderzoek te schetsen, zoals eerdere studies op het gebied en waarom het huidige onderzoek relevant is.

Literatuuroverzicht (optioneel): Sommige artikelen bevatten een apart gedeelte waarin een uitgebreidere literatuuroverzicht wordt gegeven. Hier worden relevante eerdere studies en bevindingen van andere onderzoekers besproken, wat het belang van het huidige onderzoek benadrukt.

Methoden: In dit gedeelte wordt beschreven hoe het onderzoek is uitgevoerd. Dit omvat informatie over de onderzoekspopulatie, de opzet van de studie, de verzamelde gegevens en de analytische methoden.

Resultaten: Hier worden de belangrijkste bevindingen van het onderzoek gepresenteerd, vaak in de vorm van tabellen, grafieken of tekst.

Discussie: In dit gedeelte worden de resultaten geïnterpreteerd en in de context geplaatst van het oorspronkelijke onderzoeksvraag en doel. Het is gebruikelijk om de resultaten te vergelijken met eerdere studies en eventuele discrepanties te verklaren.

Conclusie: De conclusie is een beknopte samenvatting van de belangrijkste bevindingen van het onderzoek. Het beantwoordt meestal de onderzoeksvraag en benadrukt het belang van de resultaten.

Referenties: Alle geciteerde bronnen worden vermeld in de lijst met referenties.

Houd er rekening mee dat dit slechts een algemene richtlijn is voor de opbouw van een wetenschappelijk artikel. De opbouw van een wetenschappelijk artikel kan variëren afhankelijk van het vakgebied en het tijdschrift waarin het artikel wordt gepubliceerd.

5 Verantwoording wetenschappelijke informatie

Wetenschappelijke publicaties moeten aan bepaalde criteria van wetenschappelijkheid voldoen en van de lezer wordt een kritische wetenschappelijke instelling verwacht. Wat gepubliceerd wordt, is niet per definitie waar, maar moet ‘bewezen' kunnen worden. De lezer van een wetenschappelijke publicatie moet de juistheid van de inhoud kunnen controleren. Om de controleerbaarheid van de informatie te vergroten zijn er bepaalde afspraken gemaakt en kwaliteitscriteria ontstaan voor wetenschappelijke publicaties.

Bronvermeldingen
Het meest opvallende kenmerk zijn de bronvermeldingen. Deze dienen om een duidelijk onderscheid te maken tussen de resultaten van eigen onderzoek en tekst en gegevens van anderen. Wanneer je in een eigen publicatie de resultaten van onderzoek van iemand anders gebruikt, dan moet je vermelden van welk artikel of boek gebruik is gemaakt. Aan de hand van de bronvermeldingen kan de lezer desgewenst de oorspronkelijke publicatie opzoeken.

In wetenschappelijke publicaties wordt in de lopende tekst naar bronnen in de literatuurlijst verwezen. Dit gebeurt op verschillende manieren:

  • door met een nummertje te verwijzen naar een corresponderende voet- of eindnoot waarin de bron vermeld wordt;
  • door tussen haakjes de auteur en het publicatiejaar te vermelden;
  • door tussen haakjes een nummer te vermelden dat naar een corresponderend nummer in een literatuurlijst verwijst

Een voetnoot vind je onderaan een pagina. Eindnoten bevinden zich aan het einde van een hoofdstuk of artikel. In voet- en eindnoten kan op meerdere manieren naar de bron verwezen worden. Sommige publicaties vermelden alleen de auteur, het publicatiejaar en de paginanummers waar de tekst naar verwijst. Andere publicaties vermelden de bronnen in de noten meteen met volledige titelgegevens. In de literatuurlijst (ook wel bibliografie of referentielijst genoemd) van de publicatie wordt het totaal van bronnen vermeld. Anders dan in de tekst of in de voet- of eindnoten worden in de literatuurlijst de bronnen altijd met volledige titelgegevens vermeld. Onder de tab referenties lees je hoe je referenties naar verschillende typen publicaties kunt herkennen. 

Bij populair wetenschappelijke publicaties wordt soms aan het eind van een publicatie een lijst van ‘gebruikte literatuur' vermeld zonder dat daarnaar exact in de tekst wordt verwezen. In encyclopedieën en studieboeken komt dit ook voor. In echt wetenschappelijke publicaties is dit niet correct.

Peer review
Vaak worden wetenschappelijke publicaties vóór publicatie getoetst door in principe onafhankelijke collega-wetenschappers. Gekeken wordt of de publicatie voldoet aan de eisen van de wetenschap op dat moment; alleen publicaties die de toets der kritiek doorstaan worden gepubliceerd. In het Engels heet dit peer review.
Dit systeem van peer review wordt vooral bij wetenschappelijke tijdschriften veel toegepast, meestal georganiseerd door wetenschappelijke uitgevers. Hoe toonaangevender een wetenschappelijk tijdschrift is, hoe strenger de toetsing van een publicatie vooraf is.

6 Wat voor wetenschappelijke publicaties zijn er?

Wetenschappelijke publicaties zijn er in vele vormen. De meest voorkomende vormen zijn artikelen en boeken.

Artikelen
In wetenschappelijke artikelen worden de laatste resultaten van wetenschappelijk onderzoek bekend gemaakt. Steeds meer artikelen worden als voorpublicatie (Engels: preprint) aangeboden: nog voor het artikel officiëel in een aflevering van een tijdschrift verschijnt, wordt het artikel op de website van de auteur of van de uitgever van het tijdschrift op internet beschikbaar gesteld.

Er zijn verschillende typen wetenschappelijke artikelen, die variëren in hun doel, structuur en inhoud. De belangrijkste typen zijn:

  • Onderzoeksartikel (Research Paper): Dit is het meest voorkomende type wetenschappelijk artikel. Het rapporteert de resultaten van origineel onderzoek dat is uitgevoerd door de auteurs. 
  • Reviewartikel (Review Paper): Een reviewartikel biedt een samenvatting en analyse van bestaand onderzoek over een specifiek onderwerp. Het geeft een overzicht van de huidige stand van zaken.
  • Meta-analyse: Dit is een specifiek type reviewartikel waarbij kwantitatieve methoden worden gebruikt om de gegevens van meerdere onderzoeken te combineren en statistisch te analyseren om tot een overkoepelende conclusie te komen.
  • Case Study: Een case study is een gedetailleerde beschrijving en analyse van een specifiek geval, een situatie of een persoon. Het kan gebruikt worden om een specifiek fenomeen te illustreren, een hypothese te testen of inzichten te bieden in complexe problemen.
  • Conferentiepaper: Wetenschappers presenteren hun onderzoeksresultaten vaak tijdens conferenties. Een conferentiepaper is een korte versie van een onderzoeksartikel dat wordt gepresenteerd op een academische bijeenkomst of conferentie.

Boeken
Dit zijn op zichzelf staande publicaties over een of meer onderwerpen op een breder gebied dan in een artikel. Er bestaan verschillende soorten boeken, o.a.:

  • Monografieën. Dit zijn wetenschappelijke boeken geschreven door meestal één auteur over één specifiek onderwerp.
  • Studieboeken (soms ook wel tekstboeken genoemd). Deze zijn speciaal voor onderwijs aan studenten geschreven. Een studieboek dient veelal als inleiding in een specifiek onderwerp. Met name in het eerste jaar van je studie zul je relatief veel studieboeken gebruiken.
  • Geredigeerde boeken. Hierin is ieder hoofdstuk door een ander persoon geschreven. De auteur van het betreffende hoofdstuk is een expert op het specifieke onderwerp. De afzonderlijke hoofdstukken zijn door één of meerdere redacteuren beoordeeld en bij elkaar gebracht tot één geheel. Bij geredigeerde boeken wordt dieper op een onderwerp ingegaan dan in een studieboek.
  • Proefschriften of dissertaties. Dit zijn academische geschriften waarop na verdediging door de auteur de titel van doctor wordt verkregen.
  • Woordenboeken zijn hulpmiddelen waarin de begrippen van de verschillende vakgebieden worden beschreven. Ze zijn gebaseerd op wetenschappelijke artikelen en boeken.
  • Encyclopedieën en handboeken kunnen korte beschrijvingen van begrippen bevatten en uitgebreide wetenschappelijke artikelen over afzonderlijke onderwerpen of complete vakgebieden. Ze zijn gebaseerd op wetenschappelijke artikelen en boeken.

Tussen wetenschapsgebieden bestaat verschil in het relatieve belang dat aan artikelen en boeken wordt gehecht. Zo wordt binnen de geesteswetenschappen veelal in boekvorm gepubliceerd. Binnen de medische en bètawetenschappen zijn tijdschriftartikelen belangrijker en spelen boeken een kleinere rol.

7 Welke rol spelen publicaties in wetenschappelijke communicatie en waarom zijn zij belangrijk?

Wetenschappelijke publicaties staan nooit op zichzelf maar maken als communicatiemiddel tussen wetenschappers onderdeel uit van het totale wetenschappelijk proces.

Wetenschappers communiceren op verschillende manieren:

  • persoonlijke (informele) communicatie
  • mondeling op wetenschappelijke conferenties
  • in wetenschappelijke publicaties
  • social media

Kenmerkend voor wetenschappelijke publicaties is dat zij 'bewaarbaar' (niet vluchtig) en openbaar zijn. Daardoor kunnen wetenschappers in de loop van de tijd steeds opnieuw kennis nemen van en bijdragen leveren aan de voortgang van kennis en wetenschap.

Zo is er in de loop van de tijd wereldwijd een zeer grote verzameling wetenschappelijke publicaties ontstaan in bibliotheken, archieven en databases waarop de wetenschap voortdurend een beroep doet.

8 Welke publicaties op het internet zijn wetenschappelijk?

Op het internet zijn veel soorten informatie te vinden.

Sites en publicaties op het internet zijn in principe als wetenschappelijk te beschouwen wanneer aan één of meer van onderstaande criteria is voldaan:

  • De site of publicatie is de elektronische variant van een (reeds eerder bestaande) gedrukte wetenschappelijke publicatie.
  • Dat de inhoud van een publicatie onder verantwoordelijkheid valt van een wetenschappelijke instelling. Bijvoorbeeld bij digitale versies van proefschriften.
  • De publicatie heeft een auteursvermelding, een verantwoorde literatuurlijst en volgt de methodische opbouw van een wetenschappelijke publicatie: (zie deel 4 van deze module)
  • De site of een elektronische publicatie is onder redactie van een of meer wetenschappers gepubliceerd.

Daarnaast is het belangrijk betrouwbaar van onbetrouwbaar te onderscheiden. Dit wordt ook vermeld in 4 en 5. Soortgelijke criteria bestaan er ook voor informatie op het web. Zie: afbeelding.

9 Toegang tot online wetenschappelijke publicaties

Veel wetenschappelijke publicaties zijn online beschikbaar maar niet gratis toegankelijk. Er is een licentie of abonnement nodig om toegang te krijgen. De universiteit probeert zoveel mogelijk wetenschappelijke content beschikbaar te maken. Wanneer je op de campus bent, maak je hier automatische gebruik van. Werk je vanaf een andere locatie, dan moet je herkend worden als VU-student. Gebruik hiervoor de lean library browserextensie.

Gelukkig zijn steeds meer wetenschappelijke publicaties Open Access. Open Access is een brede internationale academische beweging die streeft naar vrije en gratis online toegang tot wetenschappelijke informatie, zoals publicaties en data. Hierdoor kan iedereen kennis nemen van de resultaten van wetenschappelijk onderzoek.  

10 Samenvatting

In deze module heb je kennis gemaakt met verschillende soorten publicaties:

Wetenschappelijke publicaties
Kenmerken van wetenschappelijke publicaties zijn, afhankelijk van het vakgebied:

  • geschreven door en voor wetenschappers
  • collegiale toetsing (peer review) voorafgaand aan publicatie
  • systematische, of methodische, opbouw met inleiding, probleemstelling, methoden, resultaten, discussie en conclusies
  • wetenschappelijk en genuanceerd taalgebruik
  • goede literatuurverwijzingen zodat onderscheid gemaakt kan worden tussen eigen ontdekkingen en wat men aan andere publicaties heeft ontleend.

Vakpublicaties voor beroep en praktijk

  • alleen van en voor leden van de beroepsgroep
  • taalgebruik varieert van eenvoudig tot ingewikkeld
  • gericht op de concrete beroepspraktijk
  • weinig of geen literatuurverwijzingen

Populair wetenschappelijke publicaties

  • eenvoudiger taalgebruik
  • meer voorbeelden
  • minder kwantitatief
  • minder precies in beschrijving van onderzoeksmethode
  • weinig of geen literatuurverwijzingen
  • uitgebreidere situering en beschrijving van onderzoeksgebied

Er zijn verschillende soorten wetenschappelijke publicaties, zoals tijdschriftartikelen en boeken. De meeste tijdschriftartikelen zijn digitaal beschikbaar. Boeken zijn ook steeds vaker als ebook beschikbaar.
 

Video over Academische Attitude

Tip

Een van de nadelen van internet is dat iedereen er vrij op kan publiceren. Neem daarom niet ieder artikel dat je vindt op internet klakkeloos over, maar kijk naar de organisatie die achter de publicatie zit. Bij open archive en open access wordt vaak wel de kwaliteitscontrole in stand gehouden.

Begrippenlijst

A B C D E F H I J L M N O P Q R S T U V W Z
A
Alerts
De mogelijkheid om per email op de hoogte te worden gesteld van nieuw gepubliceerde literatuur in specifieke vakgebieden.
Archivalia
Latijnse term voor archiefstukken.
Artikel
Afzonderlijke bijdrage in een dagblad, tijdschrift of (congres)bundel. In deze cursus wordt met artikel een wetenschappelijk tijdschriftartikel bedoeld.
Attenderingen
De mogelijkheid om per email op de hoogte te worden gesteld van nieuw gepubliceerde literatuur in specifieke vakgebieden.
B
Beroepsgerichte publicaties
Beroepsgerichte of vakpublicaties zijn vooral praktisch van aard en bestemd voor beroepsbeoefenaren in allerlei gebieden.
Bibliografie
Lijst van bibliografische beschrijvingen op een bepaald gebied of van een bepaalde auteur bedoeld om het bestaan en de inhoud van documenten (boeken, tijdschriften of artikelen) te signaleren, onafhankelijk van hun aanwezigheid op een bepaalde plaats. Ook wel literatuurlijst genoemd.
Bibliografisch bestand
Bestand met bibliografische gegevens. Bibliografische bestanden zijn er zowel in papieren als in digitale vorm. De laatste vorm wordt ook vaak database genoemd, al is niet elke database een bibliografie.
Bibliografische gegevens
De titelgegevens om een publicatie te kunnen vinden, ook wel literatuurverwijzing of referentie genoemd. Een lijst van referenties vormt een literatuurlijst of bibliografie.
Bookmark
In Internet Explorer "favorieten" genoemd. Door een bookmark/favoriet te maken kun je een link naar een website of -pagina bewaren zodat je daar later naar terug kunt gaan. In Internet Explorer of Firefox kun je favorieten/bookmarks verzamelen en organiseren.
Booleaans zoeken
Bij ingewikkelde zoekvragen kun je de zoekvraag verfijnen (geavanceerd zoeken) door het combineren van trefwoorden met behulp van Booleaanse operatoren , genoemd naar de Engelse wiskundige George Boole (1816-1854).
Booleaanse operatoren
Booleaanse operatoren zijn logische operatoren. Met behulp van de operatoren AND, OR en NOT kunnen relaties tussen zoektermen worden aangegeven, waardoor er preciezer gezocht kan worden.
  • EN (AND): verkleinen van je zoekactie
    Zoekactie: computer EN onderwijs.

    Resultaat: titels waarin beide termen voorkomen.
  • OF (OR): vergroten van je zoekactie
    Zoekactie: computer OF onderwijs.

    Resultaat: titels waarin tenminste één van beide termen voorkomt.
  • NIET (NOT): Verkleinen van je zoekactie (bepaalde term uitsluiten)
    Zoekactie: computer NIET onderwijs.

    Resultaat: titels waarin de eerste term wel voorkomt, maar de tweede niet.
    Pas op met de NIET-operator: je sluit er snel teveel mee uit.
Indien je verschillende operatoren binnen één zoekopdracht gebruikt, weet dan dat EN/AND en NIET/NOT beide vóór OF/OR gaan. In dat geval is het verstandig haakjes te gebruiken. Bijvoorbeeld: (computer of automatisering) en (hoger onderwijs of tertiair onderwijs).
Bouwsteenmethode
Zoekmethode waar je zoveel mogelijk termen met elkaar in één zoekactie combineert.
Bronvermelding
Zie: literatuurverwijzing. Ook wel referentie genoemd.
C
Catalogus
Alfabetisch of systematisch geordende lijst van publicaties (boeken, tijdschriften, DVD's e.d.) die aanwezig zijn of waar toegang toe geboden wordt in een bibliotheek. Iedere publicatie heeft een plaatskenmerk waarmee deze gevonden kan worden op een studiezaal of in een magazijn, of een URL.
Catalogus UB VU
Zie ook: Libsearch. De bibliotheek heeft geen catalogus meer van zichzelf. De collectie van de Bibliotheek van de VU omvat ruim 1.300.000 titels (boeken, tijdschriften, en honderdduizenden tijdschriftenartikelen) van de 15de eeuw tot heden. De collectie is volledig beschreven in de WorldCat catalogus.
Catalogusrecord
Bibliografische beschrijving van een publicatie in de catalogus .
Citatie-index
In een citatie-index vind je van iedere beschrijving van een document de bronnen die de auteur heeft gebruikt (literatuurlijst) en hoe vaak dit document sinds publicatie door anderen wordt vermeld. Dit levert een citatiescore op die gebaseerd is op het aantal referenties .
Citeren
Citeren is het LETTERLIJK OVERNEMEN wat iemand heeft gezegd of geschreven. Je citeert alleen als de letterlijke formulering van de originele bron van belang is voor jouw werkstuk of scriptie.
Als je in EIGEN WOORDEN een zin of alinea weergeeft, wordt dit parafraseren genoemd en bij een langer tekstgedeelte is er sprake van samenvatten
Classificatie
Een systematische of hiërarchische indeling van één of meer wetenschapsgebieden ten behoeve van de onderwerpsontsluiting in bibliotheekcatalogi of informatiebestanden.
Collegiale toetsing
Zie: peer review.
Confirmation bias
Confirmation bias is de neiging die we van nature hebben om onze verwachtingen op een dusdanige manier te toetsen dat ze worden bevestigd.
Congresbundel
Een congresbundel heeft de omvang van een magazine, maar dan in kleiner, handzamer boekformaat. Hierin zijn (samenvattingen van) de bijdragen van alle deelnemers aan een congres opgenomen.
D
Dagblad
Blad dat tenminste zesmaal per week verschijnt.
DARE
DARE staat voor Digital Academic REpositories. VU Dare zal worden uitgefaseerd. In 2017 zijn de functionaliteiten overgebracht naar de research portal Pure. DAREnet geeft toegang tot full-text publicaties en onderzoeksresultaten van alle Nederlandse universiteiten, KNAW, NWO en een aantal onderzoeksinstellingen. De repository wordt dagelijks aangevuld met publicaties. DAREnet is een deelverzameling van NARCIS. Zie voor meer informatie raadpleeg de website van Narcis.
Database (of: Databank)
Een database is een verzameling gedigitaliseerde gegevens die zodanig gestructureerd is opgeslagen dat de data eenvouding kunnen worden opgezocht.
Deze gegevens kunnen bestaan uit teksten, bibliografische informatie, statistische gegevens enz., dus zowel referentiële als feitelijke informatie. Voor bestanden met feitelijke informatie wordt vaak de term databank gebruikt.
In de bibliotheekwereld wordt het begrip database vaak in engere zin gebruikt voor bibliografische bestanden om deze o.a. te onderscheiden van catalogi.
In een bibliografische database vind je:
  • verwijzingen naar boeken, artikelen, rapporten, congresverslagen, kortom: publicaties
  • vaak met samenvattingen
  • ongeacht waar ze te vinden zijn (op te zoeken in catalogi)
Directory
Directories zijn door mensen samengestelde en geordende overzichten van webpagina's. Directories bestrijken over het algemeen minder webpagina's dan zoekmachines, maar ze zijn door de menselijke selectie vaak beter van kwaliteit.
Open Directory is de grootste directory ter wereld en de helaas ter ziele gegane Yahoo! Directory, de meest bekende die bestond sinds 1994. Startpagina.nl is de bekendste en grootste Nederlandse directory.
Zie ook: Virtuele bibliotheek.
DNS = Domain Name Service
Systeem dat domeinnamen zoals www.vu.nl vertaalt naar de corresponderende IP-adressen, bestaande uit vier groepen cijfers, zoals 194.113.1.5. De server die deze dienst biedt wordt een DNS-server genoemd.
Document
Informatie die als een eenheid gezien kan worden. Bijv. een boek, hoofdstuk in een boek, tijdschrift of tijdschriftartikel.
Domein (Engels: Domain)
Aanduiding van de herkomst van een webpagina. De top-level domeinnamen zijn geografisch of naar type organisatie ingedeeld: .edu (education), .gov (government), .net (network provider), .com (commercial), .org (non-profit organizations) of afkortingen van landen: .nl (Nederland) en .uk (United Kingdom).
Daarnaast kan er ook een subdomein zijn. Dit is een onderdeel van de 'host' ofwel hoofddomein. Zo is bijv. het adres van de UBVU geen zelfstandig adres, maar maakt onderdeel uit van het adres van de VU: http://www.ubvu.vu.nl/
E
Elektronisch artikel
Tijdschriftartikel in elektronische vorm.
Elektronisch bestand (Engels: e-Resource)
De online bestanden waar de UBVU toegang toe heeft. Elektronische bestanden zijn o.a. catalogi en bibliografieën, maar ook encyclopedieën, woordenboeken, jaarverslagen, kaarten, kranten, e-journals, proefschriften, statistieken en internetbronnen. 
Klik hier voor de elektronische bestanden van de UBVU.
Elektronisch tijdschrift (Engels: e-Journal)
Tijdschrift in elektronische vorm.
E-mail
E-mail was een van de eerste toepassingen van het Internet en is nog steeds een van de meest populaire toepassingen. E-mail is een van de TCP/IP protocollen. Een populair protocol voor het versturen van e-mail is Simple Mail Transfer Protocol (SMTP) en een populair protocol voor ontvangen is POP3.
Embargo
Onder embargo betekent dat een publicatie voor een bepaalde periode nog niet publiekelijk toegankelijk is. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als de uitgever het niet toestaat, of als er bedrijfsgevoelige informatie in opgenomen is.
Encyclopedie
Beschrijvend, voorlichtend woordenboek (meestal geïllustreerd en alfabetisch).
EndNote
EndNote is een softwarepakket waarmee je een eigen database kunt maken met literatuurververwijzingen. Bovendien kun je de verwijzingen vanuit deze database toevoegen in een MS WORD-document. EndNote is de norm voor referentiesoftware op de VU.
F
FTP = File Transfer Protocol
FTP is het meest gebruikte standaardprotocol waarmee je bestanden (files) en programma's tussen jouw computer en een andere kunt uitwisselen via het Internet.
H
Handboek
Beknopte weergave of samenvatting van een gebied van wetenschap of kunst.
Hodiecentrisme
De tendens om de problemen van hier en nu te beschouwen als eeuwig en algemeen menselijk
HTML
De taal HTML (HyperText Markup Language) is een beschrijvingstaal voor het opmaken van documenten voor het WWW. Het is de standaardtaal voor het web.
HTTP
HTTP (HyperText Transfer Protocol) is de standaardtaal waarmee computers op het Web met elkaar kunnen communiceren. Webadressen beginnen meestal met HTTP://
Humaniora
De Humaniora (ook wel Geesteswetenschappen genoemd) bestaan uit de wetenschapsgebieden Letteren, Theologie en Filosofie.
Letteren kan worden onderscheiden in:
- Algemene Cultuurwetenschappen
- Archeologie
- Germaanse talen
- Romaanse talen
- Geschiedenis
- Griekse en Latijnse Taal en Cultuur
- Kunstgeschiedenis
- Nederlands
- Taalwetenschap
- Literatuurwetenschap
- Talen en culturen van het Oude Nabije Oosten
I
Index
Een index is een (doorzoekbare) lijst van (auteurs)namen, trefwoorden of titels.
In geval van webpagina's kan dit ook een lijst zijn van URL's, afbeeldingen, discussielijsten e.d.
Informatiespecialist
Bibliotheekmedewerker die gespecialiseerd is in één of meerdere vakgebieden.
Interbibliothecair Leenverkeer (IBL)
Mensen met een bibliotheek account kunnen boeken lenen of kopieën van artikelen en overig materiaal aanvragen bij andere bibliotheken in Nederland en in het buitenland. Aan IBL zijn kosten verbonden.
Bij de afdeling IBL van de UBVU, Hoofdgebouw, 1e etage, kun je een IBL-account openen met een deposit.  Bij iedere aanvraag worden de kosten van die rekening afgetrokken. Fotokopieën worden rechtstreeks naar je huisadres gezonden, boeken kunnen worden afgehaald bij de bibliotheekbalie op de 1e etage Hoofdgebouw.
Meer informatie vind je op de website van de bibliotheek Interbibliothecair lenen
Internet
Internet is een wereldwijd netwerk van netwerken die allemaal het TCP/IPcommunicatie-protocol en een gemeenschappelijke adresruimte gebruiken. Het bestaat uit miljoenen computers over de gehele wereld, waarvan de meeste onderling verbonden zijn door prive-netwerken.
IP-adres
Het netwerkadres van een op internet aangesloten computer. Het IP-adres wordt gebruikt om gegevens via internet van de zender naar de ontvanger te transporteren. Een IP-adres bestaat uit vier getallencombinaties die van elkaar gescheiden zijn door punten, bijvoorbeeld 193.78.11.25.
Elke site heeft bovendien een naam, bijvoorbeeld www.ubvu.vu.nl.
De naam van een site wordt in een bijbehorend IP-adres vertaald door een DNS.
Issue
Zie Tijdschriftnummer.
J
Jaargang
Alle afleveringen, nummers van een tijdschrift, krant of enig ander periodiek werk, die gedurende een (abonnements)jaar uitgegeven worden of zijn.
In het Engels wordt vaak het begrip Volume gebruikt. Volume is echter niet helemaal hetzelfde als jaargang. Een jaargang kan één of meer Volumes bevatten.
L
LCC (Library of Congress Classification)
LCC (Library of Congress Classification) is het classificatiesysteem van de Library of Congress. Deze classificatie is een verfijnd en frequent toegepast classificatiesysteem. Elke vakgebied bestaat uit veel subrubrieken.
LCSH (Library of Congress Subject Heading).
Een LCSH (Library of Congress Subject Heading) is een gestandaardiseerde term uit het onderwerpsregister van de Library of Congress Classification (LCC).
Lenerspas
Studenten VU kunnen, zolang zij aan de VU studeren, lenen met hun collecegekaart. Studenten (en medewerkers) aan een Nederlandse universiteit hebben op vertoon van hun bewijs van inschrijving (geldig dat collegejaar) en geldig legitimatiebewijs recht op een gratis lenerspas, te verkrijgen bij de inschrijfbalie van de UB VU op de 1e etage in het Hoofdgebouw (ruimte 1C-02).
 
Licentie
Een licentie is een overeenkomst  tussen een leverancier van informatie (bv. bestanden) en de UBVU die vastlegt hoe deze informatie wordt aangeboden. Doorgaans betekent dit dat die informatie alleen toegankelijk is via de IP-adressen van de UBVU.
LibSearch
Libsearch is het belangrijkste zoeksysteem van de UB VU.
Hiermee zijn boeken, artikelen, databestanden (link naar databestanden), kaarten, afbeeldingen e.d. te vinden. Hierin bevinden zich niet alleen via de UB uitleenbaar/raadpleegbaar/ on line materiaal, maar er kan ook buiten de collectie worden gezocht in het bezit van, bij OCLC aangesloten, Nederlandse bibliotheken, of internationaal.
LibSearch is een integrale portal die het mogelijk maakt te zoeken in alle (bibliografische) databestanden. In dit zoeksysteem kun je tevens zoeken binnen de eigen (sub)collecties zoals VU Dare, VU Imagebase.
Literatuurlijst
Zie: Bibliografie.
Literatuurverwijzing
Verwijzing naar te raadplegen of geraadpleegde literatuur.
Ook wel referentie genoemd.
Logboek
Boekwerk waarin gebeurtenissen over een onderwerp worden bijgehouden. Onderzoekers houden een logboek (chronologische opsomming) bij die elke stap, elke handeling en elke bron vastlegt.
M
Metadata
Informatie over informatie. Metadata behoren zelf niet tot de inhoud van die informatie.   Metadata kunnen bijvoorbeeld zijn: de auteur, het aantal pagina's, taal waarin het document geschreven is, materiaalsoort en soort gegevens. Ook wordt vaak door middel van trefwoorden aangegeven wat de inhoud van het document is.
Methodische opbouw
Vaste opbouw voor een artikel of onderzoeksverslag met de volgende onderdelen:
  • inleiding met daarin een geformuleerde vraag- of probleemstelling
  • methode waarmee men de vraagstelling beantwoordt
  • resultaten in de vorm van waarnemingen, metingen, analyseresultaten
  • discussie van de resultaten en waarnemingen
  • conclusies van het onderzoek
Monografie
Boek over één onderwerp.
Mooc
MOOC staat voor Massive Open Online Courses zijn grootschalige, gratis, open en online cursussen.
N
Nabijheids operator
Zie: proximity operator
NARCIS

NARCIS is dé nationale portal voor wie informatie zoekt over wetenschappers en hun werk. Naast wetenschappers maken ook studenten, journalisten en medewerkers binnen onderwijs, overheid en het bedrijfsleven gebruik van NARCIS.

NARCIS biedt toegang tot wetenschappelijke informatie waaronder (open access) publicaties afkomstig uit de repositories van alle Nederlandse universiteiten, KNAW, NWO en diverse wetenschappelijke instellingen, datasets van een aantal data-archieven, alsmede beschrijvingen van onderzoeksprojecten, onderzoekers en onderzoeksinstituten.

Dit houdt in dat NARCIS (nog) niet gebruikt kan worden als ingang tot complete overzichten van publicaties van onderzoekers. Er zijn echter steeds meer instellingen die al hun wetenschappelijke publicaties via NARCIS toegankelijk maken. Op deze wijze kunnen de publicatielijsten van de wetenschappers zo compleet mogelijk worden gemaakt.

In 2004 is de ontwikkeling van NARCIS gestart als een samenwerkingsproject van KNAW Onderzoek Informatie, NWO, VSNU en METIS in het kader van de dienstenontwikkeling binnen het DARE-programma van SURFfoundation. Dit project heeft de portal NARCIS verwezenlijkt, waarin in januari 2007 de dienst DAREnet is geïncorporeerd. Sinds 2011 is NARCIS een dienst van DANS.

NCC - Nederlandse Centrale Catalogus
De Nederlandse Centrale Catalogus NCC bevat de bibliografische gegevens en de vindplaatsen van circa 14 miljoen boeken en bijna 500.000 tijdschriften in meer dan 400 bibliotheken in Nederland.
O
Onderwerp
Thema dat in een publicatie centraal aan de orde gesteld wordt.
Onzichtbare web (Engels: invisible web)
Het 'onzichtbare' of 'diepe' web betreft informatie die met gewone zoekmachines niet aan de oppervlakte van het web komt. Vaak gaat het om databases, dynamische HTML-pagina's, PDF-,Word- en Flash-bestanden, video's, muziekbestanden en 'real time' informatie. Het 'zichtbare' deel van het Internet bestaat volgens schattingen uit meer dan 14,5 miljard documenten. Het onzichtbare web is zeker 500 maal zo groot. Meer dan de helft van het onzichtbare web is ondergebracht in specifieke databases met elk vaak duizenden pagina's inhoud, die onzichtbaar zijn voor zoekmachines.
ORCiD
ORCiD staat voor Open Researcher en Contributer iD en lijkt een beetje op een creditcardnummer: 0000-0001-6022-2666.
ORCiD is een uniek persoonlijk nummer waarmee onderzoekers hun onderzoeksinformatie gemakkelijk en automatisch kunnen koppelen aan een breed scala aan online databases. Je kunt ORCiD zien als het academische equivalent van je paspoort: het zorgt ervoor dat andere onderzoekssystemen en -diensten weten wie je bent en wat je hebt gedaan. Je zou het ook kunnen zien als een ISBN voor mensen, in plaats van boeken.
Overzichtsartikel (Engels: review)
Geeft een kritische bespreking en vergelijking van eerder gepubliceerde artikelen in een wat breder onderwerpgebied.
P
Parafraseren
Omschrijven in eigen woorden van de inhoud van een (meestal korte) tekstpassage, bijvoorbeeld een zin of een alinea. 
Je parafrasering is meestal ongeveer evenveel woorden lang als het origineel, maar past binnen je eigen schrijfstijl.
Peer review (Nederlands: collegiale toetsing)
Toetsing van inhoudelijke kwaliteit door collega-wetenschappers, voorafgaande aan publicatie; vaak georganiseerd door uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften.
PiCarta
PiCarta is een verzameling van een aantal bestanden (o.a. een groot aantal Nederlandse bibliotheekcatalogi) waarin tegelijkertijd gezocht kan worden. Picarta is geïntegreerd in de zoekportal LibSearch, maar kan ook apart worden geraadpleegd. De opgenomen bestanden zijn:
  • Nederlandse Centrale Catalogus (NCC): bevat de bibliografische gegevens en de vindplaatsen van boeken en tijdschriften in o.a. alle Nederlandse Universiteitsbibliotheken en grote Openbare bibliotheken. De NCC is verbonden met het systeem voor Interbibliothecair Leenverkeer (IBL).
  • Online Contents (OLC): bevat de inhoudsopgaven van tijdschriften op alle wetenschapsgebieden (vanaf 1992).
 
Plaatskenmerk
Unieke code waarmee een boek of tijdschrift in de bibliotheek gevonden kan worden (in de studiezaal of het magazijn). Het plaatskenmerk staat meestal op de rug en aan de binnenzijde van de band, en is meestal een combinatie van cijfers en letters.
Voorbeeld van een UB VU-plaatskenmerk: KR.15048.-
Plagiaat
Het overnemen van stukken, gedachten, redeneringen van anderen en deze laten doorgaan voor eigen werk.
Populair wetenschappelijke publicaties
Populair wetenschappelijke publicaties zijn bedoeld om leken die niet gespecialiseerd zijn op het betreffende vakgebied te informeren over de wetenschap.
Protocol
Het geheel van regels en afspraken (de technische standaard) voor het uitwisselen van gegevens tussen verschillende programma(onderdelen), computers, of netwerken.
Proximity operator (Nederlands: nabijheidsoperator)
De proximity operator of nabijheidsoperator ADJN (adjacent) gebruik je wanneer je zeker weet DAT bepaalde termen in een tekst voorkomen, maar niet precies HOE. De N staat voor het maximaal aantal tussenliggende woorden.
Voorbeeld:
Het effect van ADJ4 het uitgaansleven
- Het effect van het weer op het uitgaansleven
- Het effect van de Euro op het uitgaansleven
Publicatiejaar
Jaar waarin een publicatie is uitgebracht.
Pure
Pure is de research portal van de VU. In dit systeem wordt alle Research output van de VU en VUmc geregistreerd. Zie research.vu.nl. Pure is de opvolger van dare en Metis.
Q
Quick and dirty
Wanneer je snel iets te weten wilt komen, of wanneer je informatie zoekt om je te oriënteren op een bepaald onderwerp, kun je gebruikmaken van de zogenaamde quick and dirty methode. Je zoekt in dit geval niet met een uitgebreid zoekplan, maar met behulp van een beperkt aantal zoektermen. Zo kun je zoeken op titel- of trefwoorden of op een combinatie hiervan in een elektronisch bestand of via internet.
R
Redacteur (Engels: Editor)
Persoon die (met anderen) de bijdragen verzamelt voor een tijdschrift, een jaarboek, een reeks enz. of die bijdragen verzamelt en bewerkt voor een verzamelwerk, encyclopedie, woordenboek enz.
Reference Manager
Reference Manager  was een softwarepakket waarmee je een eigen database kon maken met literatuurververwijzingen. Het werd met name gebruikt in de Medische- en Bètawetenschappen, Psychologie en Pedagogiek. De uitgever Thomson Reuters is gestaakt met ontwikkeling en ondersteuning van Reference Manager. De Nederlandse universiteiten hebben vervolgens gekozen voor EndNote.
Referentie
De titelgegevens om een publicatie te kunnen vinden, ook wel bibliografische gegevens of literatuurverwijzing genoemd.
Deze bibliografische gegevens omvatten minimaal de auteursnaam en de titel van het document. Gaat het om een publicatie in een groter geheel (bijvoorbeeld een artikel in een tijdschrift of een hoofdstuk in een handboek) dan heb je nog een gegeven nodig, nl. de titel van het document waarin het artikel of hoofdstuk verschenen is.
In een wetenschappelijke publicatie dienen referenties vermeld te worden volgens bepaalde richtlijnen die door de redactie zijn bepaald.
Referentieportal
e-resource die door middel van een zoekinterface toegang biedt tot een verzameling referentiewerken (encyclopedieën en handboeken)
Repositories
Digitale bewaarplaatsen van wetenschappelijke publicaties of onderwijsmiddelen.
Research Portal
De research portal van de VU is een open access portal naar de wetenschappelijke output van de VU. research.vu.nl. Zie ook Pure
RSS
RSS staat voor Really Simple Syndication.
Via een RSS-feedreader kun je internetlinks van verschillende websites (in XML-taal) invoeren. Deze links zijn RSS-feeds. Je favoriete RSS-feeds zet je in een aparte webpagina, die een Feedreader wordt genoemd. De reader toont dus niet alleen al je favoriete RSS feeds, maar ook de vernieuwde inhoud van deze websites.
S
Samenvatting
Een verkorte weergave van een langer tekstgedeelte (bijvoorbeeld een aantal alinea's, bladzijden, een hoofdstuk of een heel boek). Een samenvatting beperkt zich tot de hoofdlijnen en bevat veel minder woorden dan het origineel.
Sleutelbegrippen
Sleutelbegrippen vormen de kernbegrippen in een probleemstelling. Voor een goede probleemstelling is het van belang om per sleutelbegrip synoniemen (ook in een ander taal) en andere gerelateerde termen of trefwoorden te bedenken.
Sneeuwbalmethode
Methode waar je vanuit een bepaald artikel of boek op zoek gaat naar andere literatuur over hetzelfde onderwerp. Dit doe je door na te gaan welke publicaties de auteur van het desbetreffende boek of artikel heeft gebruikt. Maar ook door na te gaan welke andere publicaties verwijzen naar dit boek of artikel.
Spider
Spiders (ook wel 'robots' genoemd) speuren het web af naar trefwoorden voor een zoekmachine.
Subject directory
Onderwerpsgidsen, subject directories, subject catalogues, of onderwerpsregisters zijn door mensen ingedeelde overzichten van internetbronnen gesorteerd op onderwerp of categorieën. Zij bevatten slechts een gedeelte van de bronnen van het hele internet. Dit gedeelte is echter wel een kwaliteitsgedeelte van door specialisten uitgezochte sites.
Zie Directory
Subject gateway
Subject gateways zijn overzichten van websites, die door informatiespecialisten zijn samengesteld. Subject gateways bestrijken slechts een klein gedeelte van het totale aanbod op het web! Als gevolg van de zorgvuldige selectie bevatten subject gateways sites van goede kwaliteit. Vaak worden met de links naar deze websites korte beschrijvingen aangeboden. Subject gateways verschillen dus in allerlei opzichten (minder links, annotaties, kwaliteit e.d.) van grote directorieszoals de Yahoo! Directory. De nadruk ligt op wetenschappelijke informatie.
Surfen
Ongericht zoeken op internet. Je springt hierbij van de ene webpagina naar de andere in de hoop daar te vinden wat je zoekt.
Synoniem
Synoniem is een woord dat dezelfde of ongeveer gelijke betekenis heeft als een of meer andere woorden.
T
TCP/IP = Transmission Control Protocol/Internet Protocol
TCP/IP is de verzamelnaam voor alle protocollen waarvan internet gebruik maakt om te communiceren. Er zijn meer dan honderd datacommunicatie-protocollen die alle lid zijn van de TCP/IP familie. Bijvoorbeeld FTP, dat gebruikt wordt voor het transporteren van bestanden. Zo'n protocol bepaalt onder andere hoe de gegevens worden opgesplitst in pakketjes (packets) en dat iedere computer in het netwerk een uniek en eigen IP-adres moet krijgen.
Term
Woord dat in een bepaald vakgebied wordt gebruikt en daar een eigen, scherp omlijnde betekenis heeft.
Thesaurus
Een geordende lijst van termen, met vermelding van hun onderlinge semantische relaties, te gebruiken bij bepaalde (documentaire) werkzaamheden. In gebruik bij sommige bibliografische databases die de UB VU aanbiedt.
Tijdschrift
Publicatie waarvan bij tussenpozen afleveringen verschijnen, bijv. wekelijks, maandelijks of per kwartaal.
Tijdschriftnummer (Engels: Issue)
Aflevering van een tijdschrift.
Trefwoord
Je kunt onderscheid maken tussen vrije trefwoorden en gethesaureerde trefwoorden.
  • Vrij trefwoord wil zeggen dat je je zoekvraag vertaald in een of een paar woorden uit de gewone spreektaal.
  • Gethesaureerde trefwoorden of gecontroleerde termen zijn woorden of combinatie van woorden waarmee het onderwerp van een publicatie nauwkeurig wordt aangeduid en dat als ingangselement dient in een alfabetische onderwerpscatalogus. In dit geval zijn aan elke titel in de catalogus volgens een thesaurus trefwoorden toegekend die de inhoud van de publicatie zo precies mogelijk omschrijven.
Truncatie
Bij gebruik van truncatie of trunceren met behulp van wildcards wordt ruimer dan met alleen de ingevulde zoekterm gezocht. Men onderscheidt:
  • Rechts trunceren: gezocht wordt naar alle woorden die beginnen met de ingevulde zoekterm (bijvoorbeeld: artikel? vindt zowel artikel als artikelen).
  • Links trunceren: gezocht wordt naar alle woorden die eindigen met de ingevulde zoekterm (bijvoorbeeld: ?artikel vindt zowel artikel als tijdschriftartikel).
  • Maskeren (middentruncatie): hiermee kan men bij letters binnen een zoekterm aangeven dat op die plek ook andere letters mogen voorkomen (bijvoorbeeld: dire?tie vindt zowel directie als direktie).
Truncatietekens verschillen per zoeksysteem. De meest gebruikte zijn: *, ? en $. Kijk in ieder bestand afzonderlijk welke truncatietekens in dat bestand worden gebruikt.
U
URL = Uniform Resource Locator
Een URL is een adres op internet. De URL bestaat uit een aanduiding van een protocol, een domeinnaam en de naam van een pagina of bestand. Een URL is dus een standaard manier om informatiebronnen (www, ftp etc.) binnen internet aan te duiden.
Bijvoorbeeld: http://www.ubvu.vu.nl/index.cfm is een aanduiding voor het http-protocol om in het domein www.ubvu.vu.nl de pagina index.cfm te openen.
V
Verzamelwerk
Een verzamelwerk is een verzameling van essays van verschillende auteurs in één boek samengebracht.
Virtuele bibliotheek (Engels: subject gateway)
Virtuele bibliotheken of subject gateways zijn overzichten van websites, die door informatiespecialisten zijn samengesteld. Subject gateways bestrijken slechts een klein gedeelte van het totale aanbod op het web! Als gevolg van de zorgvuldige selectie bevatten subject gateways sites van goede kwaliteit. Vaak worden met de links naar deze websites korte beschrijvingen aangeboden. Subject gateways verschillen dus in allerlei opzichten (minder links, annotaties, kwaliteit e.d.) van grote directorieszoals de Yahoo! Directory. De nadruk ligt op wetenschappelijke informatie.
Volume
Zie Jaargang.
VUnetID
Met een VUnetID en wachtwoord kan iedere VU-student en -medewerker van buiten de VU-campus de e-resources en e-journals die de bibiliotheek aanbiedt via het internet benaderen.
Meer over toegang buiten de campus lees je op de website van de universiteitsbibliotheek: www.ub.vu.nl/nl/faciliteiten/toegang-buiten-de-campus.
W
Web of Science
Bibliografisch bestand dat vrijwel alle wetenschapsgebieden omvat. Web of Science is opgebouwd uit diverse databases waaronder:
  • Science Citation Index Expanded
  • Social Sciences Citation Index
  • Arts & Humanities Citation Index
Webpagina
Document op een webserver. De informatie in het document kan onder meer bestaan uit tekst, geluid of beeld en hyperlinks naar andere webpagina's.
Webserver
Een met internet verbonden computer waarop documenten worden gepubliceerd.
Website
Het geheel aan informatie dat een persoon of een organisatie op een bepaalde plaats (aangeduid met URL) binnen het Web zet.
Wetenschappelijk woordenboek
In een wetenschappelijk woordenboek worden begrippen van één of alle vakgebieden beschreven. De begrippen zijn gebaseerd op wetenschappelijke artikelen en (hand)boeken.
Wetenschappelijke encyclopedie
In een wetenschappelijke encyclopedie worden (korte) beschrijvingen van begrippen en (al dan niet uigebreide) wetenschappelijke artikelen over afzonderlijke onderwerpen of complete vakgebieden gepubliceerd volgens de stand van kennis op dat moment. Ze zijn gebaseerd op wetenschappelijke artikelen en boeken.
Wetenschappelijke publicaties
Wetenschappelijke publicaties worden geschreven door wetenschappers voor wetenschappers. Het doel van deze publicaties is om resultaten van onderzoek aan elkaar te presenteren, over de betekenis daarvan te discussiëren en hypothesen en theorieën op te stellen.
Wildcard
Een teken - kan zijn een * of ? of $ - dat aangeeft dat op de aangegeven plaats in het woord één of meer willekeurig andere teken mag staan. Dit is handig als een woord op meerdere manieren gespeld kan worden. Zie ook Truncatie.
Verschillende systemen gebruiken verschillende symbolen als wildcards. Kijk in de helpfunctie van het systeem.
Voorbeeld: Met de zoekvraag produ*t krijg je resultaten waarin zowel de woorden product als produkt voorkomen.
WorldCat
Met WorldCat krijgt u toegang tot de collecties en diensten van meer dan 10.000 bibliotheken over de hele wereld
World Wide Web
Wereldwijde verzameling van sites gebaseerd op het HyperText Transfer Protocol (HTTP). Multimedia en hypertext zijn de belangrijkste kenmerken van het world wide web.
Z
Zoekmachine (Engels: search engine)
Programma om informatie op internet te zoeken op trefwoord of op een combinatie van trefwoorden. De zoekmachine onderhoudt een database (index) van trefwoorden en vindplaatsen met behulp van een spider. Bij de grootste zoekmachine Google bevat de database meer dan 8 miljard pagina's en Yahoo! 3 à 4 miljard. Met een zoekmachine zoek je in deze database en NIET op het web zelf!.
Gebruik een zoekmachine wanneer je snel iets over een specifiek of specialistisch onderwerp of een bepaald document wilt zoeken, of wanneer je zoveel mogelijk informatie over een bepaald onderwerp wilt vergaren. Zoek je gegevens over een breder onderwerp, dan is een onderwerpsgids een beter startpunt.
Zoekoperator
Hulpmiddel bij het verfijnen van zoekacties. Bijv. Booleaanse operator, truncatie en zoekstring.
Zoeksleutel
Een zoeksleutel is een manier om publicaties te vinden.
De meeste zoeksleutels zoeken naar universele kenmerken van een publicatie. Bijv. auteur, titel, woord uit de titel, ISBN, ISSN. In welk bestand je ook zoekt, deze kenmerken zijn altijd hetzelfde.
Enkele zoeksleutels, zoals trefwoord of onderwerp, zoeken naar kenmerken die variabel zijn. In het ene bestand wordt bijv. als trefwoord 'tweede wereldoorlog' gehanteerd; in het andere 'second world war' of 'World war II'.
Zoekstring (Engels: phrase searching)
Een zoekstring bestaat uit meerdere woorden binnen aanhalingstekens, bijv. “quantum theory”.

SubjectList

A B C D E F H I K J L M N O P Q R S T U V W Y
A
Archivalia
Latin term for archived documents.
Article
A written essay or report on a subject. Articles appear in magazines, journals, newspapers, and in encyclopedias, among others. In the context of this course, an article is a contribution to an academic journal.
B
Bibliographic file
File containing bibliographic data. Bibliographic files may exist in printed or digital form. When in digital form, a bibliographic file is often referred to as a database, but not all databases are bibliographic.
Bibliographic reference
The title data required to find a publication, also referred to as a reference. A list of such data forms a list of references or bibliography.
Bibliography
List of bibliographic publications in a particular field or by a particular author, designed to draw attention to the existence and content of documents (books, journals or articles), regardless of whether they are present at a particular location. Also referred to as a reference list.
Bookmarking
A routine by which you save a reference to a site or page you have visited. The bookmark can then be used to subsequently return to the site or page. Browser programs such as Netscape or Internet Explorer allow you to collate and organize bookmarks for your favourite websites.
Boolean operators
Boolean operators are logical expressions. The operators AND, OR and NOT are used to indicate relationships between search terms, thus making the search more precise.
  • AND: restricts your search
    Search: computer AND education.

    Result: titles containing both terms.
  • OR: widens your search
    Search: computer OR education.

    Result: titles containing either of the two terms.
  • NOT: restricts your search (by excluding certain terms)
    Search: computer NOT education.

    Result: titles containing the first term, but not the second.
    NB: take care when using ‘NOT' – it is easy to exclude more than you intend to.
If you use more than one operator in a single search, make sure that AND and NOT both come before OR. When using multiple operators, it often makes sense to include brackets, e.g. (computer or computerization) and (higher education or tertiary education).
C
Catalogue
Alphabetically or systematically ordered list or register of publications (books, articles, CD-ROMs etc) that are present or to which access is provided in the library. Each publication has a call number (location number), with which the publication can be found in a study room or storage area, or a URL.
Catalogue record
Bibliographic description of a publication in the catalogue.
Citation index
A citation index lists the author's sources (reference list) for every document described, and indicates how often the document in question has been cited by others (number of references).
Colleague assessment
See peer review.
Conference proceedings
Book in which (summaries of) the contributions of the participants of a conference are published.
Confirmation bias
Confirmation bias: the tendency we all have to test our expectations in such a way that they are confirmed.
D
Daily newspaper
Newspaper which appears at least 6 times a week.
DARE
DARE = Digital Academic REpositories. VU Dare will be phases out in 2017, all functions will be taken over by the new system Pure. DAREnet provided access to full-text publications and research output from all Dutch universities, KNAW, NWO and a number of scientific institutes. Publications are added to the repository on a daily basis. DAREnet is a subset of NARCIS.
Database (or: Databank)
A database is a body of digitized data, stored in a systematic manner. The data may consist of texts, bibliographic information, statistical data, etc. In other words, they may be reference data or factual information. A body of files containing factual information is often referred to as a databank. In the library world, the term ‘database' is often used to refer specifically to bibliographic files as distinct from catalogues.
A bibliographic database contains: references to books, articles, reports, congress proceedings, etc (i.e. publications) often accompanied by summaries regardless of the location of the publications (which can be established by consulting catalogues).
Directory
Directories are manually compiled and ordered lists of webpages. Directories typically cover fewer webpages than search engines, but they are often of better quality because of being selectively created by people. Open Directory is the largest directory in the world, while Yahoo! Directory is the best known, having been set up in 1994. Startpage.nl is the best-known and largest Dutch directory. See also: Subject gateway.
DNS = Domain Name Service
A system that converts domain names, such as www.vu.nl, into the corresponding IP addresses, which consist of four groups of numbers, such as 194.113.1.5. The server that provides the service is known as a DNS server.
Document
A unified body of information, e.g. a book, a chapter of a book, a journal or an article in a journal.
Domain
specification of the origin of a webpage. Top-level domain names may be geographical, such as .nl (the Netherlands) and .uk (United Kingdom), or indicative of a type of organization, such as .edu (education), .gov (government), .net (network provider), .com (commercial), .org (non-profit organization). At a lower level, one has subdomains, which are divisions of top-level domains or host domains. So, for example, the address of the UBVU is not a domain in its own right, but a division of the VU domain: http://www.ubvu.vu.nl/
E
Editor
One who prepares the work of another person, or number of persons for publication, by selecting, revising, and arranging the material; also, one who prepares an edition of any kind of publication, such as an encyclopedia, dictionary etc.
Electronic article
Journal article in electronic form.
Electronic database (or e-Resource)
The CD-ROMs and online databases to which the UBVU offers access. Electronic databases include catalogues, bibliographies, encyclopaedias, dictionaries, annual reports, maps, newspapers, theses, statistics and internet resources. Click here for the electronic databases of the UBVU.
Electronic journal (or e-Journal)
Journal in electronic form.
E-mail
Electronic mail: the exchange of messages by telecommunication. Messages may be accompanied by other files (e.g. images or audio files) known as attachments. E-mail was one of the first applications of internet and remains one of the most popular applications. E-mail is one of the TCP/IP protocols. One of the more popular protocols for sending e-mail is the Simple Mail Transfer Protocol (SMTP); a popular protocol for receiving e-mail is POP3.
Embargo
Under embargo means that a publication is not publicly accessible for a certain period of time. This may be the case, for example, if the publisher does not allow it, or if company-sensitive information is included.
Encyclopaedia
Descriptive, informative dictionary (typically illustrated and organized alphabetically).
F
FTP = File Transfer Protocol
FTP is the most widely used standard protocol for exchanging files and programs with another computer via internet
Full text
Where the words ‘Full text' appear in, for example, a catalogue, this means that the full text and possibly illustrations are available in electronic form.
H
Handbook
Brief description or summary of a scientific discipline or art history.
HTML
HyperText Markup Language: a descriptive ‘language' for the compilation of documents for the WWW. HTML is the standard language used for the web.
HTTP
HTTP (HyperText Transfer Protocol) is the standard language used by computers to communicate with one another on the web. Most web addresses begin with HTTP://
I
Index
An index may be a list of authors' names, keywords or titles. Where webpages are concerned, it may also be a list of URLs, images, discussion lists, etc.
Information specialist
Library employee with specialist knowledge of one or more disciplines
Inter Library Loan (ILL)
Library users can borrow books or request copies of articles or other items from other libraries in the Netherlands and elsewhere. Fees are charged for inter-library loans. You can open an ILL/IBL account at the central library desk in the main building (2B-01). The fees associated with each IlL request are charged to your account. Photocopies are sent to your home address, books are held for collection from the ILL desk. More information you'll find on the website of the UBVU
Internet
Internet is a global network of networks, all using the TCP/IP communication protocol and a shared address area. The Internet is formed by millions of computers all over the world, most of which are connected to one another via private networks. One of the key features of the Internet is that there is no central computer system. The most widely used applications of the Internet are e-mail, FTP, telnet and the World Wide Web. Millions of people use the Internet to communicate with each other, to obtain, create and share news and information.
Invisible web
The invisible web is the term given to parts of the web whose information cannot be located using ordinary search engines. The invisible web is typically formed by databases, dynamic HTML pages, PDF, Word and Flash files, videos, audio files and real-time information. The 'visible' part of the internet is estimated to contain more than 14.5 billion documents; the invisible web is easily five hundred times as large. More than half of the invisible web's content is contained in specialist databases, many of them with thousands of pages, which are invisible to search engines.
IP address
The network address of a computer that is connected to internet. The IP address is used to route data from the sender to the recipient via internet. An IP address is made up of four numbers, separated by dots, such as 193.78.11.25. Each site also has a name, such as www.ubvu.vu.nl. The name of a site is translated into a linked IP address by a DNS.
Issue
A single periodic edition of a journal.
J
Journal
Publication, new issues of which appear at regular intervals, e.g. every week, every month or every quarter.
K
Keyword
Keywords are the words that are central to a defined issue or problem. When defining an issue or problem, it is important to think of synonyms (including foreign-language terms with the same meaning) for your keywords and of other related terms.
Distinction is made between free keywords and thesaurusized keywords.
  • A free keyword is an everyday word used as a search term, on its own or with others.
  • A thesaurusized keyword is a word that, on its own or in combination with others, serves to precisely define the subject matter of a publication and that is used to access an alphabetical subject catalogue. In this context, keywords are assigned to each title in the catalogue using a thesaurus, thus defining the content of the publication as accurately as possible.
L
LCC (Library of Congress Classification)
The classification system of the Library of Congress. This sophisticated system is widely used around the world. In the system, every field of study is divided into numerous subordinate classifications.
LCSH (Library of Congress Subject Heading).
A standardized term used in the subject register of the Library of Congress Classification (LCC) system.
Library card
Students at Dutch universities are entitled to a free library card on production of a valid student card. Library cards are available from the first floor library desk in the VU Main Building.
Literature reference
Reference to literature that has been or will be consulted. Also known as reference.
M
Mac address
A media access control address (MAC address) of a device is a unique identifier assigned to a network interface controller (NIC). For communications within a network segment, it is used as a network address for most IEEE 802 network technologies, including Ethernet, Wi-Fi, and Bluetooth. Within the Open Systems Interconnection (OSI) model, MAC addresses are used in the medium access control protocol sublayer of the data link layer. As typically represented, MAC addresses are recognizable as six groups of two hexadecimal digits, separated by hyphens, colons, or no separator.
Metadata
Information about a document. Metadata are separate from the content of the document. The metadata may consist of the author, the number of pages and the language that the document is written in. Often, the metadata also include keywords describing the content of the document.
Methodical structure
A fixed structure for an article or research report, featuring the following elements:
  • introduction including a description of the issue or problem addressed;
  • a description of the method by which the issue or problem is addressed;
  • a description of the results in the form of observations, measurements and analytical findings a discussion of the results and observations;
  • the conclusions of the study.
Monograph
A book devoted to a single subject.
MOOC
MOOC stands for Massive Open Online Course.

A MOOC is an online course aimed at unlimited participation and open access via the web.

N
Narcis

National Academic Research and Collaborations Information System

NARCIS is the main national portal for those looking for information about researchers and their work. Besides researchers, NARCIS is also used by students, journalists and people working in educational and government institutions as well as the business sector.

NARCIS provides access to scientific information, including (open access) publications from the repositories of all the Dutch universities, KNAW, NWO and a number of research institutes, datasets from some data archives as well as descriptions of research projects, researchers and research institutes.

This means that NARCIS cannot be used as an entry point to access complete overviews of publications of researchers (yet). However, there are more institutions that make all their scientific publications accessible via NARCIS. By doing so, it will become possible to create much more complete publication lists of researchers.

In 2004, the development of NARCIS started as a cooperation project of KNAW Research Information, NWO, VSNU and METIS, as part of the development of services within the DARE programme of SURFfoundation. This project resulted in the NARCIS portal, in which the DAREnet service was incorporated in January 2007. NARCIS has been part of DANS since 2011.

NCC - Dutch Central Catalogue
The Dutch Central Catalogue NCC contains bibliographic references and the locations of roughly 14 million books and nearly 500,000 journals in more than 400 libraries in the Netherlands.
O
OER
OER stands for Open Educational and Resources.

When people create educational resources, they may choose to share them with others openly and freely. This means that others can use these materials as part of their courses and lessons without permission. A creator of an open textbook, for example, can give explicit permission to others to use their book free of charge. We call these open education resources (OER).

Read more about it in our LibGuide Resource Centre for Education Resources and Copyright

ORCiD
ORCiD stands for Open Researcher and Contributer iD and looks a little like a credit card number: 0000-0001-6022-2666.
ORCiD is a unique personal number that allows researcher to easily and automatically connect their research information across a wide range of online databases. You can think of ORCiD as the academic equivalent of your passport: It ensures other research systems and services know who you are and what you have done. You might also think of it as an ISBN for people, instead of books.
P
Paraphrasing
Repeating the import of a (typically short) passage of text, such as a sentence or paragraph. A paraphrased passage is normally about as long as the original, but worded in a way that is consistent with your own writing style.
Peer review
Assessment by fellow academics of the quality of the content of an article prior to publication; often organized by the publishers of scientific journals.
Phrase searching
Searching with exact wording or phrase, e.g. “quantum theory”.
PiCarta
PiCarta contains a number of files that can be searched together. The files in question are:
  • The Dutch Central Catalogue (NCC): contains bibliographic data on and the locations of books and journals held by various establishments, including all the Netherlands' University libraries and major public libraries. The NCC is linked to the Interlibrary Loan system (ILL).
  • Online Contents (OLC): contains details of the contents of journals in all academic fields (from 1992).
  • NetFirst: catalogue of Internet sources (started in 1995).
Plagiarism
The practice of taking someone else's work, idea, etc., and passing it off as one's own. Read more about this subject on Page incorporating literature in reports
Professional publication
A professional publication is a journal of a primarily practical nature, published for professionals working in a particular field.
Protocol
A body of rules and arrangements (a technical standard) for the exchange of data between different programs, program components, computers or networks.
Proximity operator
The proximity operator ADJN (adjacent) is used when you are sure THAT certain terms occur in a text, but unsure about their exact INTERRELATIONSHIP. The N in the operator represents a number one integer greater than the maximum number of words that may occur between the known words or phrases.
Example:
  • The effect of ADJ4 nightlife
  • The effect of the weather on nightlife
  • The effect of the euro on nightlife
Pure
Pure is the research portal of the Vrije Universiteit Amsterdam. It is the successor of DARE and Metis. The public portal research.vu.nl allows you to search, browse and find our researchers and to discover their interesting research. You can search by either name, research unit, concept or keyword to learn more about our researchers, publications and projects, and to visualize connections among researchers across the world.
Q
Quick and dirty
If you need to know something fast or when you need some information just to get acquainted with a certain subject, you can use the so-called 'quick and dirty method'. This means you'll search with just a few titles or keywords or a combination of these words in an electronic file or via internet.
R
Reference
The title data required to find a publication; also referred to as bibliographic data. The bibliographic data on a document should include at least the author's name and the title of the document. If the document in question is a publication contained within a larger documentary body (e.g. an article in a journal or a chapter in a handbook), the bibliographic data also need to include the title of the larger documentary body in question. In a scientific publication, references should conform to guidelines issued by the editor(s).
Reference list
See: Bibliography.
Research Portal
research.vu.nl. This public portal allows you to search, browse and find our researchers and to discover their interesting research. You can search by either name, research unit, concept or keyword to learn more about our researchers, publications and projects, and to visualize connections among researchers across the world.
See: Pure.
Review
A critical discussion and comparison of previously published articles on a reasonably broad topic.
S
Scientific dictionary
A dictionary defining terms used in a particular scientific discipline or by the scientific community at large. The content is based on scientific articles and (hand)books.
Scientific encyclopaedia
A scientific encyclopaedia contains (brief) definitions of terms and (short or lengthy) scientific articles on particular subjects or entire disciplines, reflecting scientific knowledge and thinking at the time of publication. The content is based on scientific articles and books.
Scientific publications
Scientific publications are written by scientists for scientists. Their purpose is the presentation and discussion of research findings, and the advancement of hypotheses and theories.
Search engine
Program that enables you to search for information on internet, using a keyword or a combination of keywords. A search engine consults a database (index) of keywords and locations using a spider. The largest search engine, Google, has a database of more than 11 billion. When you use a search engine, you are searching the engine's database, NOT the web itself! Use a search engine when you want to quickly find out about a particular or specialist subject, or locate a particular document, or when you want to gather as much information as possible on a particular subject. If you are after information about a more general subject, it is usually better to start by consulting a directory.
Search key
A search key is a tool that enables you to locate a publication. Most search keys make use of the universal characteristics of a publication, e.g. author, title, a word in the title, ISBN, ISSN. Whichever file you consult, these characteristics remain the same. Some search keys, such as keyword or subject, involve variable characteristics. One file may include 'Second World War' in its keywords, while another includes 'World War II'
Search operator
Means of refining a search. E.g. Boolean operator, truncation and search phrase.
Shelfmark
Shelfmark. A unique number with which a book or journal can be located within the library (in the reading rooms and in the storage areas). The shelfmark usually appears on the spine and inside the cover, and usually consists of a combination of letters and numbers. Example of a UB VU shelfmark: KR.15048.-
Source credit
See: reference
Spider
Spiders (also known as robots) comb the web for keywords for a search engine.
Subject
Central topic or theme of a publication.
Subject directory
See Directory
Subject gateway
Subject gateways are lists of websites, compiled by specialists (information professionals). Subject gateways provide access to only a small portion of the information available on the web! However, because of the careful selection process involved, subject gateway sites normally offer high-quality information. Often, the links to the websites are accompanied by brief descriptions. Subject gateways therefore differ from large directories, such as the Yahoo! Directory, in various respects (fewer links, annotations, quality etc). They tend to specialize in scientific information.
Summary
Abbreviated statement of the content of a longer passage of text (e.g. several paragraphs, several pages, a chapter or a complete book). A summary gives only the key points contained in the original and contains far fewer words.
Synonym
A word with the same or a very similar meaning as one or more other words.
T
TCP/IP = Transmission Control Protocol/Internet Protocol
TCP/IP is the collective name given to all the protocols used for communication on internet. There are more than a hundred data communication protocols in the TCP/IP family. They include FTP, a protocol for file transfers, and telnet, which enables you to set up a telnet session with a host. These protocols lay down rules on, for example, how the data have to be divided into packets and how each computer in the network has to be identified by a unique IP address.
Telnet
Telnet is an internet protocol (and program) with which you can log onto a remote computer using a username and password.
Term
MeSH terms or other terms are assigned to each publication by information specialists to develop a uniform system that enables you to identify the subject of all articles you find.
Thesaurus
An organized list of terms and their semantic interrelationships, used to support certain (documentary) activities.
Truncation
The truncation of a search term with wildcards widens the search. Distinction is made between:
  • Right truncation: the search includes all words that begin with the letters before the wildcard (e.g. searching on privatiz? will result in hits that include both privatize and privatization).
  • Left truncation: the search includes all words that end with the letters after the wildcard (e.g. searching on ?proachable will result in hits that include both approachable and reproachable).
  • Masking (central truncation): the search includes all words that begin and end with the letters either side of the wildcard; this allows you to include different spellings or forms of a word in your search (e.g. searching on privati?ation will result in hits that include both privatisation and privatization).
The wildcards used for truncation vary from one retrieval system to another. The most commonly used characters are *, ? and $. Check each database to find out which wildcards are used in that database.
U
UBVU catalogue
The UBVU collection includes more than 1,300,000 titles (books and journals), from the fifteenth century to the present day. The collection is fully described in the catalogue. The catalogue does not list individual journal articles. For articles, see PiCarta.
URL = Uniform Resource Locator
A URL is an internet address. A URL is made up of a protocol indicator, a domain name and the name of a page or file. A URL is therefore a standardized way of referring to information sources (www, ftp etc.) on the internet.
E.g. http://www.ubvu.vu.nl/index.cfm indicates that, using the http protocol within the domain www.ubvu.vu.nl, the page index.cfm can be opened.
V
Volume
See Year of publication
VUnetID
With the VUnetID, VU students and staff can access the e-resources and e-journals subscribed by the library anywhere off campus. For more details about Off-campus access see the website of the University Library: www.ub.vu.nl/en/facilities/off-campus-access
W
Web of Science
Bibliographic file covering almost all scientific disciplines. Web of Science is made up of three databases:
  • Science Citation Index Expanded
  • Social Sciences Citation Index
  • Arts & Humanities Citation Index
Webpage
Document on a webserver. The information in the document may be in the form of text, audio or images and hyperlinks to other webpages.
Webserver
An internet-connected computer on which documents are published
Website
A body of information that a person or an organization places at a particular site (specified by a URL) on the Web.
Wildcard
A character – typically * or ? or $ - which represents one or more random characters within a word. They are useful for expressing words that have various spellings or forms.
See also Truncation. You may find diferent symbols in different systems. Please use the helpfunction of a system. Example: If privati*ation is used as a search term, you will get hits that contain privatisation and hits that contain privatization.
World Wide Web
A global collection of sites using the HyperText Transfer Protocol (HTTP). Multimedia and hypertext are the key features of the world wide web.
Y
Year of publication
Year in which a publication appeared.