Skip to Main Content

Sociale Wetenschappen - Onderzoeksvaardigheden - Gevorderd: Scriptieonderwerp

In deze training academische vaardigheden leer je je informatiebehoefte bepalen, bronnen te vinden en beoordelen en informatie te verwerken.

TaalSwitch

De onderzoeksvraag

1 Doel

In deze module leer je:

  • Hoe je een geschikt onderwerp vindt
  • Hoe je een goede probleemstelling formuleert
  • Hoe je goede onderzoeksvragen bedenkt

Deze voorbereidende activiteiten zijn belangrijk en vragen veel aandacht. Ga niet overhaast te werk! In de oriënterende fase stel je gaandeweg je onderwerp en vragen bij. Een goede probleemstelling bespaart je in een latere fase van je onderzoek veel tijd!

2 Het kiezen van een scriptieonderwerp

Wellicht zijn er gedurende je studie onderwerpen behandeld die je extra boeiend vond. Kies vooral een onderwerp dat je zelf erg interessant vindt. Het schrijven van een scriptie kan een moeizame klus zijn; een boeiend onderwerp maakt het makkelijker. Dr. M.H.P Kleijnen legt uit hoe je geïnspireerd kunt raken bij het schrijven van je scriptie. Zie de videobox: 'Writing your thesis, how to get inspired'.

Je oriënteren op een onderwerp

Voor een eerste orientatie op je onderwerk, kun je informatie gaan zoeken in:

  • Wikipedia (wees kritisch op de betrouwbaarheid)
  • Nexis Uni voor nieuwsberichten uit kranten en weekbladen;
  • inleidende studieboeken;
  • deskundigen raadplegen.

Om te bepalen of een onderwerk geschikt is voor een scriptie, ga je zoeken in (online) naslagwerken zoals:

  • handboeken;
  • ​encyclopedia;
  • wetenschappelijke woordenboeken. 

Deze naslagwerken geven een overzicht van de invalshoeken en wetenschappelijke discussies rondom een onderwerp. Je vind de uitgangspunten en de algemeen aanvaarde kennis op een bepaald vakgebied, definities van vaktermen, verwijzingen naar basisliteratuur en beschrijving van raakvlakken met andere vakgebieden. Vaak vind je er verwijzingen naar belangrijke oudere publicaties.

Deze boeken zijn vooral handig om een overzicht te krijgen van een onderwerp dat min of meer nieuw voor je is.

In de box hieronder vind je een overzicht van de belangrijkste naslagwerken per vakgebied. Gebruik deze naslagwerken om je te oriënteren op het scriptie onderwerp. Noteer de zoektermen, synoniemen en sleutelbegrippen die je tegenkomt. Deze termen kun je later gebruiken bij je literatuuronderzoek.

3 Afbakenen onderwerp

Na een oriëntatie heb je een beter beeld van de mogelijkheden van je onderwerp. Stel vast welke aspecten van het onderwerp je wel en niet gaat behandelen. Hiermee voorkom je dat je onderwerp te breed wordt en dat je verdwaalt bij het zoeken naar informatie.

Voordat je begint met zoeken naar literatuur is het belangrijk om jezelf de vraag te stellen: wat wil ik precies weten?

Een goede probleemstelling geeft daarom antwoord op vragen als wie, wat, waar, wanneer, hoe en waartoe.

Je wilt bijvoorbeeld weten hoe belangrijk het geld is dat migranten naar hun thuisland sturen voor de economie van dat land. Dit is een vrij breed onderwerp.

  • Welke migranten bedoel je: Cubanen, Marokkanen, Chinezen?
  • Over welk thuisland heb je het: Nederland, Gambia, VS of Marokko?
  • Over welke tijd gaat het: de jaren zeventig of 2015?
  • etc.

Bijvoorbeeld:

Vraag Antwoord
Wie? Marokkaanse migranten
Wat? Gevolgen van het sturen van geld naar de familie voor de werkgelegenheid
Waar? Marokko
Wanneer? Jaren zeventig
Waartoe dient het werkstuk? Om na te gaan hoe belangrijk het geld was dat Marokkaanse migranten naar familie overmaakten voor de werkgelegenheid in Marokko.


De probleemstelling is na het beantwoorden van deze vragen specifieker geworden:

Hoe belangrijk was het geld dat Marokkaanse migranten in de jaren zeventig naar hun familie overmaakten voor de werkgelegenheid in Marokko?

4 Onderzoeksvraag formuleren

Wat is een goede probleemstelling?
Een onderzoeksvraag of probleemstelling is de hoofdvraag waarop een scriptie antwoord geeft en vormt de rode lijn. Geef de probleemstelling dan ook de vorm van een vraag, in plaats van een stellende zin. Een probleemstelling is niet hetzelfde als een onderwerp: een onderwerp kan vanuit vele invalshoeken worden bestudeerd.

Een goede probleemstelling (hoofdvraag) is:

  • afgebakend
  • helder
  • wetenschappelijk relevant
  • onderzoekbaar

Het formuleren van een probleemstelling is moeilijk. Bijna niemand slaagt erin in één keer een goede probleemstelling op papier te zetten. Het is belangrijk tijdens het zoeken je af te vragen of je nog steeds in de goede richting zoekt. Dit kan aanleiding geven tot het verder bijstellen en/of aanscherpen van de probleemstelling.

Voorbeeld
Hieronder volgen 2 verschillende probleemstellingen waarbij het onderwerp 'beïnvloeding van ICT en maatschappij' centraal staat (bron: NWO):

  • Sociaal-culturele aspecten
    Wat is de wisselwerking tussen ICT en democratiserings- en moderniseringsprocessen?
  • Onderwijs en scholing
    Wat is de rol van ICT bij de ondersteuning van lerende organisaties en de overdracht van 'stilzwijgende' kennis?

Hoe geef ik antwoord op mijn probleemstelling?
De hoofdvraag van een onderzoek is niet in enkele woorden te beantwoorden. Daarom is het nodig je onderzoeksvraag op te splitsen in deelvragen. Elk antwoord op een deelvraag draagt bij aan het beantwoorden van de hoofdvraag. Bedenk wat je allemaal moet weten om de hoofdvraag te beantwoorden. De deelvragen helpen je niet alleen structuur aan te brengen in je onderzoek, maar ook in je verslag. Bovendien verkleinen deelvragen de kans dat je iets over het hoofd ziet.

Hoe formuleer ik goede deelvragen?

  • Deelvragen moeten de hoofdvraag ondersteunen. Je moet geen deelvragen stellen die niet nodig zijn voor het beantwoorden van de hoofdvraag.
  • Deelvragen zijn minder complex dan de hoofdvraag.
  • De deelvragen moeten in een logische volgorde staan: chronologisch, zodat ze een lopend verhaal opleveren.
  • Het aantal deelvragen moet niet te groot zijn. Beperk je tot 5-7 deelvragen.

Voorbeeld
De volgende onderzoeksvraag en deelvragen zijn afkomstig uit een VU-scriptie Jansen, E. (2011) Het venster slavernij in de jeugdliteratuur (pdf).

Hoofdvraag:
In hoeverre kan de historische jeugdroman verschenen vanaf 1984 handelend over het venster slavernij uit de nationale canon, worden ingezet voor het literatuur- en geschiedenisonderwijs in de onderbouw van het vwo, de havo en de theoretische leerweg van het vmbo?

Deelvragen:

  • 1. Op welke manier kunnen ideologie en literaire waarde zich manifesteren in de jeugdliteratuur?
  • 2. In hoeverre is de historische jeugdroman met betrekking tot het venster slavernij ideologisch en literair van aard?
  • 3. Op welke manier kan de historische jeugdroman betreffende het venster slavernij ingezet worden in het onderwijs?

Het formuleren van de hoofdvraag en de deelvragen is een lastig karwei. Maar onthoud dat je gaandeweg altijd je vragen kunt veranderen of bijstellen!

5 Literature Reviews

Wat zijn Literature Reviews?

Literature Reviews zijn artikelen, geschreven door wetenschappers, die een overzicht geven van de actuele kwesties en de belangrijkste publicaties in een onderzoeksveld. Mocht een dergelijk artikel beschikbaar zijn voor jouw onderwerp, dan kan het een goed hulpmiddel zijn bij het verder afbakenen van je onderwerp en het (her)formuleren van je onderzoeksvragen.

Het vinden van Literature Reviews

  • Een literature review vind je door in Google Scholar (of een andere bibliografische database) te zoeken op “literature review” of “review” (in titel of onderwerp) in aanvulling op de zoektermen van je onderwerp. In een aantal databases kun je exclusief zoeken naar “reviews”. Zo kun je bijvoorbeeld in Web of Science door bij document type “reviews” te selecteren, uitsluitend zoeken naar reviews.
  • Zoeken in Annual Reviews. Annual Reviews zijn tijdschriften die alleen Literature Reviews publiceren. Iedere wetenschappelijke discipline heeft een Annual Review.

Systematic Reviews is een bepaald type literature review. Bij deze Reviews wordt op systematische wijze gezocht naar alle publicaties over een onderwerp, tijdens het zoekproces wordt genoteerd wanneer en in welke databases wordt gezocht, met welke zoektermen. De gevonden resultaten en achtergrondkenmerken van de individuele studies worden op een expliciete wijze beoordeeld en geanalyseerd. 

Een meta-analyse is een systematische review waarbij de resultaten van een aantal vergelijkbare klinische studies worden gebundeld (gepoold) en herberekend. Hierdoor wordt het mogelijk om met een grotere betrouwbaarheid een uitspraak te doen over het effect van een bepaald beleid, interventie of behandeling.

6 Meer lezen

Lees dan een van onderstaande titels:

Naslagwerken Sociale Wetenschappen

Hier vind je een selectie van online naslagwerken (handboeken, encyclopedia en vakwoordenboeken) voor de verschillende disciplines in de Sociale Wetenschappen. Veel meer naslagwerken zijn te vinden in de LibSearch. Zoek op "handbook", "encyclopedia" en "dictionary" in combinatie met de zoektermen van je onderwerp.

Sommige bronnen en bestanden die in deze cursus genoemd worden, zijn beperkt toegankelijk. Voor deze bronnen zul je werkend vanaf een plek buiten de campus een login scherm krijgen. Zorg ervoor dat je dat je de lean library plugin hebt geinstalleerd om toegang te krijgen. 

 

Videobox

How to perform a basic search in Sage Knowledge (7:37 min)

Tips

Intentieverklaring
​Eindeloos blijven oriënteren op alle mogelijke onderwerpen is niet zinvol, evenmin als het steeds wisselen van onderwerp. Beschouw je keuze als een intentieverklaring. Later, bij het verzamelen van informatie, kun je het onderwerp toespitsen en bijstellen.

Docent
Vraag aan je docent naar boeken en artikelen die belangrijk zijn voor je onderwerp