Psychologie en Pedagogiek - Onderzoeksvaardigheden - Intermediate: Literatuur zoeken voor Psychologie en Pedagogiek

In de voorgaande modules heb je o.a. kennis gemaakt met Web of Science. Dit is een algemeen literatuurbestand, waarin je voor alle disciplines literatuur kunt zoeken. Voor Psychologie en Pedagogiek zijn ook nog andere bestanden beschikbaar waarin je kunt zoeken naar literatuur. Afhankelijk van jouw onderwerp, zoek je in een combinatie van deze bestanden.

In onderstaand schema staan de belangrijkste bibliografische bestanden voor psychologen en pedagogen:

Web of Science	Alle vakgebieden
PubMed	Medisch
APA PsycInfo	Psychologie en aanverwante wetenschappen
Eric (via EBSCO)	Onderwijs en pedagogiek

 

De bibliografische bestanden PsycInfo en ERIC bevatten voornamelijk referenties van tijdschriftartikelen uit internationaal gerenommeerde tijdschriften, maar ook van boeken en boekhoofdstukken. PsycInfo en ERIC zijn Engelstalige bestanden, daarom moet je Engelstalige zoektermen gebruiken. Er is ook Nederlandstalige literatuur opgenomen met een Engelstalige samenvatting (abstract) en trefwoorden. De twee bestanden worden beiden via EbscoHost aangeboden.

Je kunt in PsycInfo op verschillende manieren zoeken, o.a.

• Basic search: hiermee geef je een eenvoudige zoekopdracht. Je zoekt in de titel, samenvatting en de trefwoorden-index
• Advanced search: hiermee kun je zoekopdrachten combineren d.m.v. Booleaanse operatoren. Je kunt ook veel gerichter zoeken door gebruik te maken van geïndexeerde termen en je kunt de zoekvraag beperken tot bijvoorbeeld type publicatie en periode.

Een handig overzicht van de zoekmogelijkheden in PsycInfo en Eric vind je in deze Quick Reference Guide.

In deze oefening ga je zelf een zoekopdracht opbouwen vanuit een probleemstelling.

Stel : Je bent op zoek naar literatuur over 'hechting'. Je wilt kijken naar het gedrag bij een specifieke groep, namelijk bij adolescenten. Je weet nog weinig van dit onderwerp, dus je bent met name geïnteresseerd in literatuur die een overzicht geeft van eerdere onderzoeksbevindingen.

 

Uit deze probleemstelling kun je een specifieke vraagstelling destilleren:

Hoe is het hechtingsgedrag bij adolescenten?

Voor het beantwoorden van deze vraag kun je de volgende termen gebruiken:

• Voor de term hechting: attachment, attachment behavior, attachment behaviour, emotional development, parent child relations
• Voor de term adolescenten: adolescent, adolescents, adolescence, adolescent development, youth

Je kunt ook gebruikmaken van truncatie met behulp van wildcards, waarmee je meerdere zoektermen in één term samenneemt (bijv. adolescen*).

Gezien de onderzoeksvraag wil je overzichtsartikelen over onderzoek naar dit onderwerp. Kijk of je artikelen kunt beperken tot bijvoorbeeld reviews en meta-analyses.

Opdracht: ​Ga met deze vraag aan de slag in PsycInfo en houdt rekening met zoekmogelijkheden die worden aangeboden.

Tip: Bij zo'n ingewikkelde zoekopdracht als deze (je hebt niet alleen een zoekvraag, maar wilt je resultaten ook nog beperken tot wetenschappelijke overzichtsartikelen) is het aan te raden je zoekopdracht in delen in te voeren en in een later stadium deze deel-zoekopdrachten te combineren. Dus: eerst de zoekregel voor aspect 1 (hechting), dan de zoekregel voor aspect 2 (adolescents) en in de zoekgeschiedenis de twee sets met AND combineren.

In tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, vind je met deze zoekvraag (attachment* OR emotional development OR parent child relations) AND (adolescen* OR youth) meer dan 10.000 records, die allemaal iets te maken hebben met hechting én adolescentie.

Je kunt je resultaten beperken door niet overal in het bestand te zoeken, maar enkel op de belangrijkste velden, zoals de titel, de samenvatting (abstract) en de geïndexeerde trefwoorden. PsycInfo geeft hiervoor diverse opties, waarvan de belangrijkste zijn:

• Abstract (AB): de zoekterm moet voorkomen in de samenvatting
• Author (AU): de zoekterm komt voor in het auteursveld
• Subjects (SU): gezocht wordt naar geïndexeerde termen, afkomstig uit de thesaurus.
• Title (TI): de term moet voorkomen in de titel van de publicatie.
• All Text (TX): de zoekterm kan in alle velden van een artikelbeschrijving voorkomen [let op: dit is niet het full-text-artikel]

Probeer de verschillende mogelijkheden uit. Bekijk het aantal treffers, maar ook de eerste resultaten. Welke verschillen zie je in aantallen, maar ook in de relevantie van de artikelen?

Door enkel op titel te zoeken, perk je je zoekvraag vaak te veel in. Immers, een onderwerp kan heel relevant zijn, maar niet in de titel voorkomen. Zoeken in alle velden geeft vaak weer teveel resultaten. Dit komt omdat je vaak met verschillende termen hebt gezocht (b.v. alle termen die beginnen met "adolescen") in alle gegevens van een referentie, dus ook bijvoorbeeld 'naam van het tijdschrift' of adresgegevens. 

Je kunt het zoeken beperken door alleen díe termen te nemen die in een thesaurus voorkomen. Eric en PsycInfo worden beiden via het platform EBSCO aangeboden. Het zoeken werkt hetzelfde. Hier nemen we PsycInfo als voorbeeld. 

De thesaurus van PsycInfo bevat alle voor dit bestand erkende trefwoorden. Deze trefwoorden zijn door specialisten toegekend aan een artikel. Een trefwoord geeft verwijzingen naar engere termen (NT, narrower terms), ruimere termen (BT, broader terms) en gerelateerde termen (RT, related terms).

Om te zien welke trefwoorden voor je zoekvraag beschikbaar zijn, ga je naar de Thesaurus in PsycInfo, je typt een term in en kijkt of de term in de Thesaurus voorkomt.

De zoekopdracht in PsycInfo: SU "Adolescent Development" AND SU "Attachment Behavior" levert 818 resultaten op (07-10-2021). Dit zijn veel minder records, maar ze zijn wel relevanter.

Dit komt omdat je hebt gezocht op minder trefwoorden dan hiervoor (namelijk alleen díe termen die in de thesaurus voorkomen).

Je hebt nu gezien wat de mogelijkheden zijn m.b.t. het opgeven van zoektermen die betrekking hebben op de inhoud van de vraagstelling (Hoe is het hechtingsgedrag van adolescenten?). Je hebt gekeken naar:

• Vrije zoektermen invoeren in de zoekopdracht
• Zoeken op titelwoorden
• Zoeken m.b.v. de thesaurus

Over het algemeen geldt dat de laatste twee zoekmethoden minder, maar meer relevante, resultaten oplevert. Bedenk wel dat je door deze methode ook relevante resultaten kan missen. Probeer dus steeds verschillende zoekmethoden uit.

De combinatie: trefwoorden die in de thesaurus voorkomen, aangevuld met woorden die je alleen in de titel OF abstract zoekt is vaak een goede methode om alle relevante studies te vinden.

Wanneer je een relevant artikel hebt gevonden, kan dit gebruikt worden om weer andere relevante literatuur te zoeken. Dit wordt ook wel snowballing, of de sneeuwbalmethode genoemd. Een interessant artikel die je in PsycInfo hebt gevonden kun je gebruiken voor het vinden van andere artikelen.

Terug in de tijd zoeken is in dit geval eenvoudig: je bekijkt de lijst van referenties onderaan het artikel om te zien of er andere relevante publicaties in voorkomen.

Het kan zijn dat je een relevant artikel hebt gevonden dat niet zo recent is. Terug in de tijd zoeken betekent, dat je nóg oudere publicaties zult vinden. Heel nuttig, maar dit is vaak niet genoeg. In zo'n geval is het belangrijk verwante publicaties te vinden, die later zijn gepubliceerd. Wat je eigenlijk wilt is een lijst van publicaties waarin naar dit betreffende artikel verwezen wordt.

Vooruit in de tijd zoeken kan met Web of Science, een bibliografisch bestand, dat eerder in deze module is besproken. Web of Science heeft als groot voordeel, dat de publicaties die in het bestand zijn opgenomen, onderling gekoppeld zijn. Per publicatie is niet alleen een lijst van referenties gegeven, maar ook is aangegeven welke andere publicaties naar deze specifieke publicatie verwezen hebben (voor zover deze publicaties natuurlijk zijn opgenomen in Web of Science). Web of Science bevat dus citatiegegevens. Deze gegevens vind je door een artikel op te zoeken. Aan de rechterkant naast het artikel verschijnt: Times Cited. Hier vind je alle artikelen die naar dit artikel verwijzen.

Om literatuur over een specifiek onderwerp te vinden, kun je dus het beste zoeken in PsycInfo of ERIC, omdat deze bestanden zich 100% richten op resp. psychologische en pedagogische onderwerpen.

Web of Science is een wereldwijd zeer bekend bestand van hoge kwaliteit en daarom ook geschikt voor het zoeken van literatuur. Bovendien heeft Web of Science het voordeel dat referenties aan elkaar gelinkt zijn.

Andere databestanden die relevant kunnen zijn voor Psychologie en/of Pedagogiek zijn:

PubMed	op Medisch gebied
ABI/INFORM	op Economisch gebied	Meer informatie
IBSS: International Bibliography of the Social Sciences	op Sociologisch gebied	Meer informatie

Het zoeken in deze databestanden gaat op dezelfde manier als zoeken in PsycINFO of ERIC, hoewel de interface soms wat anders is.

Het vakspecifiek bibliografisch bestand PubMed verdient nog wat toelichting.PubMed is een bestand van de National Library of Medicine met meer dan 20 miljoen referenties van artikelen uit biomedische en levenswetenschappelijke tijdschriften. In PubMed komen links voor naar de volledige tekst van artikelen en naar andere verwante bronnen.

Een goede tutorial voor leren zoeken in Pubmed is het Stappenplan voor literatuurzoeken in PubMed 

In deze module heb je kennisgemaakt met literatuurbestanden die voor Psychologie en Pedagogiek belangrijk zijn. Je hebt geoefend in PsycInfo en PubMed en bent meer te weten gekomen over de sneeuwbalmethode in Web of Science. De zoektechnieken in deze bestanden verschillen per literatuurbestand. Veel oefenen en gebruik maken van hulpfuncties of instructievideo's is aan te raden.