Kaartencollectie

De Universiteitsbibliotheek beheert ca. 50.000 kaarten en 5.500 atlassen. Deze LibGuide beschrijft hoe je de fysieke en digitale kaarten uit de kaartencollectie kan vinden. Ook vindt je hier hoe je de kaarten in handen kunt krjigen, hoe je naar ze moet verwijzen en waar je meer informatie kan vinden. Neem bij vragen of opmerkingen gerust contact op met de conservator. 

Alle losse kaarten en atlassen in het bezit van de Universiteitsbibliotheek zijn beschreven in de centrale bibliotheek catalogus Libsearch. Voor het zoeken in een Libsearch is een aparte LibGuide beschikbaar. Voor zoekopdrachten specifiek naar kaarten zijn de volgende punten van belang: 

• Kies bij 'Materiaal Soort' voor 'Kaart'. De resultatenlijst bevat nu alleen kaartgerelateerde items in de catalogus. Dit kunnen kaarten zijn, maar ook atlassen, globes en literatuur over kaarten.
• Kies bij 'Materiaal Soort' kan je kiezen voor 'eKaart' om naar digitale kaarten te zoeken. Klik op de knop 'Online toegang' om naar de Beeldbank te gaan. Hier kan je de kaart in detail bekijken en downloaden. 
• Als 'Groepeer oplages die bij elkaar horen' (onder 'Groepeer deze zoekopdracht') staat aangevinkt toont de resultatenlijst alleen de fysieke exemplaren. De digitale exemplaren zijn dan pas zichtbaar als je doorklikt op een fysiek item. 

Kaarten die onderdeel uitmaken van een atlas of van kaartseries zijn niet afzonderlijk gecatalogiseerd. Ben je op zoek naar specifieke atlaskaarten of kaartbladen uit kaartseries? Als je niet kan vinden waarnaar je op zoek bent, neem contact op met de conservator.  

Wil je een kaart of atlas komen bekijken? Je bent van harte welkom in de leeszaal van Bijzondere Collecties. De leeszaal bevindt zich bij de hoofdingang van de bibliotheek, op de eerste etage in het hoofdgebouw (zaal 1C-02a). Zie hier voor de openingstijden van de leeszaal of voor het aanvragen van een lenerspas.   

Het aanvragen gebeurt in Libsearch door bij de gewenste titel te kiezen voor 'Place Hold'. Je kunt kaarten of atlassen ook op voorhand aanvragen. Als je je aanvraag voor 15.00 indient, staat het de volgende werkdag vanaf 9.00 uur voor je klaar. Kijk onder 'Mijn account' in Libsearch om de status van de aanvraag te controleren. Je kan ook informeren bij de balie van Bijzondere Collecties (1C-02a). 

Kaarten en atlassen worden niet uitgeleend. Je bent welkom om met je camera of je telefoon foto's te nemen, onder voorbehoud van de staat van het item dat toelaat en copyright. Er zijn scanfaciliteiten aanwezig om digitale kopieën te maken (maximaal A3).

Alle kaarten (ca. 3.500) uit de kaartencollectie ouder dan 1900 zijn gedigitaliseerd en online beschikbaar. Deze kaarten zijn opgenomen in de Beeldbank en ook te benaderen via de geoviewer:

De collectie kaarten bevat veel kaartbladen uit kaartseries. Kaartseries bevatten gedetailleerde kaarten die onmisbaar zijn voor onderzoek naar de historische ontwikeling van het landschap of de stad. Deze afzonderlijke kaarbladen staan niet in Libsearch, waarin alleen de overkoepelende serie is vermeld. Via de Kaartseriesdatabase is de beschikbaarheid van de 'Waterstaatskaart van Nederland' en de Rivierkaarten in te zien:

We vinden het leuk als je een kaart wilt gebruiken in je blog, scriptie of publicatie. Daarom stellen we vrijwel alle kaarten in de beeldbank beschikbaar volgens de Creative Commons licentie (CC BY-NC 4.0). Verantwoordlijkheid voor copyrightclaims van de vervaardigers liggen bij de gebruiker. Door de ouderdom van de kaarten (minstens 100 jaar) is het risico hierop in de praktijk zeer klein. 

De verwijzing bestaat uit eerst 'Universiteitsbibliotheek Vrije Universiteit Amsterdam', gevolgd door het signatuur. Het signatuur is voor kaarten een code die begint met LL en eindigt op gk. Het is in de beeldbank bij de beschrijving van de betreffende kaart te vinden onder 'gegevens van de digitalisering'. Zie de afbeeldingen in deze LibGuide voor voorbeelden.

Denk er bij het citeren van kaarten aan dat schaal een belangrijk element is, alsook het jaar (evenals titel, auteur, uitgever, enz.).

GIS staat voor Geographic Information System en is een over­­koepelende term voor software waarmee ruimtelijke data te bekijken, analyseren en visualiseren is. Ruimtelijke data hebben x- en y-coördinaten en kunnen zo op een kaart worden gezet. Inzicht in ruimtelijke patronen en ontwikkeling is relevant voor veel wetenschappelijke domeinen. Denk aan huizen­­prijzen (economie), leeftijds­­opbouw (sociale weten­­schappen), aardbevingen (aard­­wetenschappen), corona­­besmettingen (gezondheids­­wetenschappen) of archeo­­logische vondsten (geestes­­wetenschappen).

Om kaarten en atlassen te kunnen begrijpen in hun context, stellen we een uitgebreide referentiecollectie beschikbaar. Hierin kun je ondermeer vinden: 

• Standaardwerken over de historische cartografie zoals de meerdelige Atlantes Neerlandici, Monumenta Cartographica en 'History of Cartography'. De collectie bevat daarnaast biografiën van beroemde en minder beroemde cartografen en cartobibliografiën, die een overzicht geven van alle kaarten voor een bepaald gebied.
• Tijdschriften in de vakgebieden van de cartografie, geodesie, astronomie en GIS.
• Facsimiles zijn reproducties van, in dit geval, kaarten en atlassen die zoveel mogelijk aansluiten op het origineel. De invloedrijke kaarten (Blaeu, Sgrooten, Van Deventer etc.) zijn niet altijd in origineel maar wel altijd in facsimile beschikbaar.

Een deel van de referentiewerken en de nieuwste aanwinsten is direct raadpleegbaar in de open opstelling in de studiezaal op de eerste verdieping. De andere werken zijn aan te vragen via Libsearch. Voor veel werken bestaan uitleenrestricties, maar het is altijd mogelijk om contact op te nemen met de conservator, die dan kan beoordelen of een uitzondering kan worden gemaakt.