Onderzoeksvaardigheden - Gevorderd: Pre-search en planning

Doel
Een goede oriëntatie en planning bespaart je veel tijd tijdens het zoeken en schrijven. Vóór je gaat zoeken, is het goed je wetenschappelijk te oriënteren. Wat betekenen de sleutelbegrippen die je gebruikt? In welke theorieën worden ze gebruikt? Wees altijd kritisch ten aanzien van wat je gevonden hebt: is het zinvol voor het onderzoek; is het iets dat je tijdens het oriënteren op het onderwerp over het hoofd hebt gezien? Dit is nodig voor het maken van een goede onderzoeksopzet. In de onderzoeksopzet nemen de probleemstelling en de tijdsplanning een belangrijke plaats in. In deze module leer je:

• Welke bronnen je kan gebruiken om je te oriënteren op een onderwerp.
• Welke onderdelen in een onderzoeksopzet horen
• Hoe je een goede probleemstelling formuleert
• Hoe je een goede planning maakt.

Tijdsduur
Deze module duurt ca. 15 min.

​Voorkennis
Weet je niet wat voor soort wetenschappelijke publicaties er bestaan? Doe dan eerst de module 'Wat is wetenschappelijke informatie'.

Wellicht zijn er gedurende je studie onderwerpen behandeld die je extra boeiend vond. Kies vooral een onderwerp dat je zelf erg interessant vindt. Het schrijven van een scriptie kan een moeizame klus zijn; een boeiend onderwerp maakt het makkelijker. Dr. M.H.P Kleijnen legt uit hoe je geïnspireerd kunt raken bij het schrijven van je scriptie. Zie de videobox: 'Writing your thesis, how to get inspired'.

Referentieportals als startpunt
Gestructureerde informatie vind je in (digitale) naslagwerken zoals encyclopedieën. Die informatie biedt een snelle toegang tot verschillende perspectieven die mogelijk zijn bij de bestudering van een onderwerp. Voor sociale wetenschappers is bijvoorbeeld Sage Knowledge van belang. In de videobox staat een filmpje waarin uitgelegd wordt hoe je in Sage Knowledge zoekt. Daarnaast is een oriëntatie mogelijk via Blackwell Reference Online (guided tour) en Oxford Reference Online - Premium Collection. 

Door vooraf en tussentijds naslagwerken te raadplegen, kom je te weten hoe in de wetenschap gedacht wordt over de sleutelbegrippen waarmee je werkt.

Literatuur review of meta-analyse
Een andere bron die je kan gebruiken is een literatuurreview. Een literatuurreview is een artikel en heeft als doel een overzicht te bieden van het wetenschappelijk onderzoek dat is verricht naar een bepaald onderwerp. 
Een meta-analyse is een onderzoeksvorm waarin onderzoeken (bij medisch zijn dit randomised controlled trials) worden samengevoegd. Meta-analyses zijn belangrijk, omdat de uitkomst veelal betrouwbaarder is dan elk onderzoek afzonderlijk. Mocht een dergelijk artikel beschikbaar zijn voor jouw onderwerp, dan kan dit een goed startpunt zijn ter oriëntatie.

In de box hieronder vind je een overzicht van de belangrijkste naslagwerken per vakgebied. Gebruik deze naslagwerken voor de oriëntatie op je scriptieonderwerp.

Op basis van dit voorwerk (de oriëntatie) kun je aan de slag met het maken van een onderzoeksopzet. In je onderzoeksopzet leg je vast wat je gaat onderzoeken, hoe je dat gaat doen, in welk tijdsbestek en wat het doel is van je onderzoek. Dit wordt ook wel de plan-fase genoemd. Een onderzoeksopzet bevat meestal:

• Titelblad: werktitel, je naam, je opleiding, naam docent, datum.
• Aanleiding en achtergrond van het onderzoek.
• Probleemstelling die bestaat uit vraagstelling en doelstelling. Wat, waarom, voor wie, welk deel en waar. Wat ga je onderzoeken en waarom ga je dit onderzoeken.
• Operationalisering (werkbaar maken)  van de begrippen en de door jou gekozen theoretie. In je opzet is dit een begin van je theoretisch kader dat je tijdens je onderzoek verder uitwerkt en aanvult. Duidelijk moet zijn welke theoretische invalshoek je kiest en waarom. 
• Methodologisch deel waarin je uitlegt hoe je het onderzoek gaat doen. Wat is je werkwijze, welke onderzoeksmethoden ga je gebruiken en waarom.
• Wetenschappelijke en maatschappelijke relevantie. Wat wil jij bijdragen aan de wetenschap en aan de maatschappij middels deze scriptie?
• Voorgenomen hoofdstukindeling van je scriptie. Hier geef je de structuur en de opbouw van je scriptie weer. Probeer titels te verzinnen die de lading van de tekst dekken maar wel kort en krachtig zijn.
• Tijdsplanning. Geef hier ook aan wanneer je actie of hulp verwacht van je docent. Denk om de gouden regel: hou het tempo er in.
• Voorlopige literatuurlijst

In deze module zullen we de probleemstelling en tijdsplanning verder behandelen.

Wat is een goede probleemstelling?
Een probleemstelling is de hoofdvraag waarop een scriptie antwoord geeft en vormt de rode lijn. Geef de probleemstelling dan ook de vorm van een vraag, in plaats van een stellende zin. Een probleemstelling is niet hetzelfde als een onderwerp: een onderwerp kan vanuit vele invalshoeken worden bestudeerd.

Een goede probleemstelling (hoofdvraag) is:

• afgebakend
• helder
• wetenschappelijk relevant
• onderzoekbaar

Het formuleren van een probleemstelling is moeilijk. Bijna niemand slaagt erin in één keer een goede probleemstelling op papier te zetten. Het is belangrijk tijdens het zoeken je af te vragen of je nog steeds in de goede richting zoekt. Dit kan aanleiding geven tot het verder bijstellen en/of aanscherpen van de probleemstelling.

Voorbeeld
Hieronder volgen 2 verschillende probleemstellingen waarbij het onderwerp 'beïnvloeding van ICT en maatschappij' centraal staat (bron: NWO):

• Sociaal-culturele aspecten
  Wat is de wisselwerking tussen ICT en democratiserings- en moderniseringsprocessen?
• Onderwijs en scholing
  Wat is de rol van ICT bij de ondersteuning van lerende organisaties en de overdracht van 'stilzwijgende' kennis?

Hoe geef ik antwoord op mijn probleemstelling?
De hoofdvraag van een onderzoek is niet in enkele woorden te beantwoorden. Daarom is het nodig je onderzoeksvraag op te splitsen in deelvragen. Elk antwoord op een deelvraag draagt bij aan het beantwoorden van de hoofdvraag. Bedenk wat je allemaal moet weten om de hoofdvraag te beantwoorden. De deelvragen helpen je niet alleen structuur aan te brengen in je onderzoek, maar ook in je verslag. Bovendien verkleinen deelvragen de kans dat je iets over het hoofd ziet.

Hoe formuleer ik goede deelvragen?

• Deelvragen moeten de hoofdvraag ondersteunen. Je moet geen deelvragen stellen die niet nodig zijn voor het beantwoorden van de hoofdvraag. 
• Deelvragen zijn minder complex dan de hoofdvraag. 
• De deelvragen moeten in een logische volgorde staan: chronologisch, zodat ze een lopend verhaal opleveren. 
• Het aantal deelvragen moet niet te groot zijn. Beperk je tot 5-7 deelvragen.

Voorbeeld
De volgende onderzoeksvraag en deelvragen zijn afkomstig uit een VU-scriptie Jansen, E. (2011) Het venster slavernij in de jeugdliteratuur (pdf).

Hoofdvraag:
In hoeverre kan de historische jeugdroman verschenen vanaf 1984 handelend over het venster slavernij uit de nationale canon, worden ingezet voor het literatuur- en geschiedenisonderwijs in de onderbouw van het vwo, de havo en de theoretische leerweg van het vmbo?

Deelvragen:

• 1. Op welke manier kunnen ideologie en literaire waarde zich manifesteren in de jeugdliteratuur?
• 2. In hoeverre is de historische jeugdroman met betrekking tot het venster slavernij ideologisch en literair van aard?
• 3. Op welke manier kan de historische jeugdroman betreffende het venster slavernij ingezet worden in het onderwijs?

Het formuleren van de hoofdvraag en de deelvragen is een lastig karwei. Maar onthoud dat je gaandeweg altijd je vragen kunt veranderen of bijstellen!

Als je inzicht hebt in wat je moet doen en hoe je dat wilt gaan doen, kun je een tijdsplanning maken. Het maken van een planning is belangrijk, een goede planning maakt het schrijfproces beheersbaar.

Welke onderdelen moeten in mijn scriptie?
Een scriptie bestaat vaak uit de volgende onderdelen:

• Titelpagina
• Voorwoord
• Inhoudsopgave
• Samenvatting
• Inleiding (met probleemstelling)
• Theoretisch kader
• Methoden
• Datapresentatie
• Data-analyse
• Conclusie
• Aanbevelingen
• Epiloog
• Literatuurlijst
• Bijlagen

Tips bij het maken van een planning

• Zorg dat je planning realistisch is. Onhaalbare doelen leiden alleen maar tot frustratie.
• Bedenk van tevoren welke sociale activiteiten voorrang op je scriptie hebben en verwerk deze in je planning.
• Plan concrete doelen en plan concrete acties in.
• Evalueer je planning steeds. Welke doelen heb je behaald en moet je je planning eventueel bijstellen of niet?
• Zorg voor voldoende pauzes.
• Begin met het plannen van de grote lijnen en vervolgens de kleinere activiteiten.
• Plan achteruit: bedenk eerst wanneer je deadline is en werk vervolgens terug.
• Plan voldoende uitlooptijd in.

​Een belangrijk onderdeel is het theoretisch kader. Voor het schrijven van het theoretisch kader doorloop je een aantal stappen zoals het bepalen van de zoekwoorden, het selecteren van bronnen, uitvoeren zoekactie, evalueren resultaten, (regelmatig bijstellen van de zoekactie) en het schrijven. De rest van deze webcursus zal zich met name op die onderdelen richten.

OPDRACHT: Maak nu zelf een planning voor je scriptie. Maak gebruik van bovenstaande tips. Bespreek de planning met je scriptiebegeleider.