Skip to Main Content

Sociale Wetenschappen - Onderzoeksvaardigheden - Gevorderd: Literatuuronderzoek beginnen

In deze training academische vaardigheden leer je je informatiebehoefte bepalen, bronnen te vinden en beoordelen en informatie te verwerken.

TaalSwitch

Hoe begin ik met een literatuuronderzoek?

1 Doel, tijdsduur en voorkennis

Doel
Door middel van een 5-stappenplan weet je aan het eind van deze module:
- hoe vind je een geschikt onderwerp 
- hoe formuleer je een probleemstelling
- hoe onderscheid je sleutelbegrippen
- hoe je gerelateerde termen van sleutelbegrippen vindt
- welke bronnen je wanneer moet gebruiken

Tijdsduur
Deze module duurt ca. 15 minuten.

Voorkennis
Voor deze module is geen specifieke voorkennis vereist.

2 Wat is mijn onderwerp?

Voor het vinden van een geschikt onderwerp

Voor een eerste orientatie op je onderwerp, kun je informatie gaan zoeken in:

  • Wikipedia (wees kritisch op de betrouwbaarheid)
  • Nexis Uni voor nieuwsberichten uit kranten en weekbladen;
  • inleidende studieboeken;
  • deskundigen raadplegen.

Om te bepalen of een onderwerk geschikt is voor een scriptie, ga je zoeken in (online) naslagwerken zoals:

  • handboeken;
  • ​encyclopedia;
  • wetenschappelijke woordenboeken. 

Deze naslagwerken geven een overzicht van de invalshoeken en wetenschappelijke discussies rondom een onderwerp. Je vind de uitgangspunten en de algemeen aanvaarde kennis op een bepaald vakgebied, definities van vaktermen, verwijzingen naar basisliteratuur en beschrijving van raakvlakken met andere vakgebieden.

3 Hoe formuleer ik een probleemstelling?

Voordat je begint met zoeken naar literatuur is het belangrijk om voor jezelf te bepalen wat je precies wilt weten. Een goede probleemstelling zorgt ervoor dat je gericht gaat zoeken naar literatuur.

Voorbeeld: je bent bezorgd over klimaatverandering en vraagt je af wat er moet gebeuren om aan de gevolgen van klimaatverandering het hoofd te bieden. 

Vanuit deze interesse kun je nadenken over hoe je dit onderwerp kunt afbakenen en concretiseren.

Een goede probleemstelling geeft antwoord op vragen als wie, wat, waar, wanneer, hoe en waartoe.

Vraag Antwoord
Wie? Burgers, overheden, bedrijfsleven
Wat? Aanpassingen aan klimaatverandering
Waar? Wereld, Nederland, stad/dorp, huishouden
Wanneer? In het verleden, heden of in de toekomst
Waarom?

Gevolgen van klimaatverandering vormen een bedreiging voor onze toekomst


De probleemstelling kun je na het beantwoorden van deze vragen specifieker maken:

Door klimaatverandering zijn er in Amsterdam meer extreem warme dagen in de zomer en vaker extreme regenbuien. Welke maatregelen moet de gemeente nemen om inwoners te beschermen?

Aan de hand van de probleemstelling kun je de sleutelbegrippen formuleren.

4 Wat zijn de sleutelbegrippen in een probleemstelling?

De sleutelbegrippen vormen de kernbegrippen in de probleemstelling. Dit zijn de belangrijkste begrippen in de probleemstelling. In onderstaande probleemstelling zijn de sleutelbegrippen aangegeven:

Door klimaatverandering zijn er in Amsterdam meer extreem warme dagen in de zomer en vaker extreme regenbuien. Welke maatregelen moet de gemeente nemen om inwoners te beschermen?

Sleutelbegrippen kun je als zoektermen gebruiken bij het zoeken naar literatuur. Realiseer je dat het soms nodig is je probleemstelling (en dus je zoektermen) aan te passen in de loop van je onderzoek.

5 Op welke woorden ga ik zoeken?

Je weet nu wat de sleutelbegrippen zijn in je probleemstelling. Je zou deze begrippen als zoektermen kunnen gebruiken op internet of in databases. Maar je vindt meer relevante literatuur door per sleutelbegrip synoniemen of andere gerelateerde termen te bedenken. Meestal maak je gebruik van Engelstalige zoektermen (de meeste databases en zoekmachines zijn gericht op het Engelse taalgebied). 

Synoniemen en verwante termen Bredere termen Meer specifieke termen

Climate change 

Climate crisis

Climate

 

Urban floods

Urban heat stress 

Extreme weather

Measures

Action

Response

Adaptation

Resilience

Municipality

Local government

Government

Public sector

City council

Town council

Afhankelijk van het aantal publicaties dat je vindt, kun je kiezen voor bredere of meer specifieke zoektermen. Hoe je zoektermen combineert in een zoekopdracht, wordt uitgelegd in LibGuide Basis

Je hoeft niet alle zoektermen zelf te verzinnen. Maak vooral gebruik van de artikelen die je al gevonden hebt voor aanvullende zoektermen.

6 Welke informatiebronnen passen bij mijn onderzoek?

Weet je welke soort informatie je nodig hebt, dan kun je nagaan welke informatiebron(nen) je nodig hebt.

Het onderstaande schema laat zien waar je welke informatiebronnen kunt vinden.
 

Soort informatie Informatiebron
Actuele informatie Krantenartikelen, nieuwssites
Oriëntatie op een onderwerp Studieboeken, populair wetenschappelijke boeken
Achtergrondinformatie Encyclopedieën, jaarboeken
Wetenschappelijke informatie Wetenschappelijke tijdschriftartikelen
Onderzoeksresultaten Rapporten
Theoretische verhandeling Studieboeken, monografieën
Wet- en regelgeving Juridische databases (Kluwer)
Statistische informatie CBS Statline, Eurostat
Bedrijfsinformatie Databases, Wharton, Factset, SDC Platinum
Geografische informatiesystemen Google maps, Google Earth, GeoPlaza


Sommige informatiebronnen bieden alleen de eerste kennismaking met de informatie die je nodig hebt. In een encyclopedie of handboek vind je een beknopte weergave over een onderwerp. Als je deze informatie in een paper gaat verwerken, heb je de originele bronnen nodig waarnaar in de handboeken en encyclopedieën wordt verwezen.

Scripties van andere studenten kun je ook beschouwen als een eerste kennismaking met een bepaald onderwerp of als een voorbeeld van hoe je een scriptie kunt schrijven. Gebruik scripties niet als belangrijke informatiebronnen voor je werkstuk. Scripties zijn publicaties van studenten en zullen niet zo diep op een onderwerp ingaan als een onderzoek dat door een wetenschapper is uitgevoerd. In de bibliografie in de scriptie vind je de bronnen die de student gebruikt heeft om zijn scriptie te schrijven. Zoek deze bronnen op en controleer ze, neem ze niet klakkeloos over.

7 Mag ik Wikipedia gebruiken als informatiebron?

Wikipedia is een gratis internetencyclopedie die door iedereen bewerkt kan worden. Net als alle informatiebronnen waarvan de auteur onbekend is, zul je een tweede bron moeten raadplegen om de kwaliteit van de informatie te kunnen beoordelen. Bij de meeste artikelen op Wikipedia vind je aan het einde van de tekst de bronnen waar de informatie vandaan komt. Je zult deze originele bronnen voor je paper kunnen gebruiken. Als er geen bronnen worden genoemd, is het aan te raden om de tekst uit Wikipedia niet te gebruiken.

Ook andere bronnen van informatie waar geen naam van een auteur bijstaat, worden in de academische wereld niet als informatiebron geaccepteerd. Denk hierbij aan een folder met informatie of een website van een bedrijf. Probeer zoveel mogelijk wetenschappelijke publicaties te gebruiken.  

8 Samenvatting

Kort samengevat bestaat de voorbereiding van een literatuuronderzoek uit vijf stappen:
 
1 Bedenk een onderwerp Kijk vakbladen door, sla handboeken na, etc.
2 Formuleer een probleemstelling Probeer de probleemstelling zo specifiek mogelijk te maken door het stellen van vragen als: wie, wat, waar, wanneer, hoe en waartoe?
3 Selecteer de sleutelbegrippen  
4 Bedenk synoniemen/andere gerelateerde termen In woordenboeken, encyclopedieën, handboeken etc.
Vraag je docent.
5 Zoek de geschikte informatiebronnen Welke informatiebronnen passen bij de probleemstelling?